| Archiefvormer | Geheime Dienst Nederland, rayon Zuid-Gelderland |
|---|---|
| Archief | 77 Geheime Dienst Nederland, rayon Zuid-Gelderland |
| Soort entiteit | Organisatie |
| Type instelling | Overheid |
| Datering | 1943-1944 |
| Plaats | Nijmegen |
| Algemene context | De Geheime Dienst Nederland, een spionage- en verzetsorganisatie, werd opgericht door de uit Delden afkomstige J.M.W.C. Iansen, die vanaf 1941 spionagewerk verrichtte voor de geallieerden. Na zijn arrestatie door de Duitsers en ontsnapping in december 1942 richtte hij verspreid over Nederland ongeveer dertig spionagegroepen op die gegevens verzamelden over de Duitse bezetter, met name op militair, economisch, industrieel en sociaal vlak. In 1944 vertrok Iansen (alias ‘Max’) naar Engeland en werd hij opgevolgd door W. Schoemaker (‘Miki’), die de dienst opnieuw opbouwde. In totaal waren er 300 tot 400 medewerkers, vooral studenten. |
| Geschiedenis | Over de oprichting van het rayon Zuid-Gelderland is weinig bekend. Dit rayon besloeg grofweg de Vijfherenlanden in Zuid-Holland, de Bommeler- en Tielerwaard, de Betuwe, het Land van Maas en Waal, Nijmegen en het Rijk van Nijmegen, het noordelijkste deel van Limburg en de omgeving van Kleef. Het rayon was verdeeld in twee vakken, die weer waren onderverdeeld in secties: vak Nijmegen bestond uit de secties Nijmegen stad, Buitenroute (het Rijk van Nijmegen en de Over-Betuwe), Gennep en Kleef; vak Tiel was verdeeld in de secties Tiel, Culemborg, Leerdam en Kesteren. Leden van de dienst deden vele observaties en brachten daarvan verslag uit door middel van rapporten, tekeningen en kaarten van onder meer opstellingen van militair geschut. |
| Functies, beroepen of activiteiten | De voornaamste taak van de dienst was het inwinnen van militaire inlichtingen, onder andere over soort, sterkte en verplaatsing van Duitse troepen, over bewapening, geschutsopstellingen en de toestand van wegen en bruggen. De Geheime Dienst Nederland verzamelde verder inlichtingen over de betrouwbaarheid en de verrichtingen van personen in dienst van de overheid of die maatschappelijk een belangrijke rol speelden. Inlichtingen op economisch en industrieel gebied verzamelde de dienst ook, en tenslotte spoorde zij Duitse spionnen en saboteurs op. |
| Bron(nen) | Jong, L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Deel 7, mei ’43 – juni ’44. Tweede helft, p. 907-909. |