722 Cineast J. Ivens 1911 - 1989


Hoofdcategorie 11 Families en personen
Hoofdcategorie 17 Kunst en cultuur
Subcategorie 17.7 Fotografie en film
Archiefvormer Ivens, Joris (1898-1989)
Periode 1911 - 1989
Bereik en inhoud De hier gepresenteerde inventaris betreft de archiefstukken van het Joris Ivens archief, gedeponeerd bij de Europese Stichting Joris Ivens.
Omvang 17,375 m.
Medium Het Joris Ivens Archief omvat meer dan twintig strekkende meter archiefmateriaal, wat voor een privé-persoon aanzienlijk is.
Aantekeningen Zoals blijkt uit zijn levensloop heeft Joris Ivens de twintigste eeuwse wereld doorkruist en gefilmd. Al vroeg was hij er zich van bewust dat zijn werk van belang kon zijn, niet alleen in de actuele strijd tegen onrecht en onderdrukking en voor een betere samenleving, maar ook voor latere generaties. Hij bewaarde daarom veel materiaal wat met zijn leven en werk te maken had met het idee dat dit van nut zou kunnen zijn voor jongere documentaristen en onderzoekers.

Gedurende zijn hele loopbaan als filmmaker heeft Joris Ivens de stukken, die bij het maken van films geproduceerd worden, bewaard. Sinds 1964 is er sprake van het zogenaamde Joris Ivens Archief, samengesteld door Joris Ivens zelf met de zeer aktieve medewerking van Jan de Vaal, toenmalig directeur van het Nederlands Filmmuseum, en Tineke de Vaal. Dit archief werd steeds verder aangevuld doordat Ivens films bleef maken. Van alle hoeken van de wereld stuurde hij materiaal naar Jan de Vaal om in het archief onder te brengen en Jan en Tineke de Vaal zorgden er zelf ook voor dat het archief steeds uitgebreider werd.
Naar de wens van Joris Ivens zelf om zijn archief bij een onafhankelijke instelling onder te brengen werd in 1990, een jaar na zijn dood, de Europese Stichting Joris Ivens opgericht met als doel het beheren, inventariseren en ontsluiten van het Joris Ivens Archief.

Tot 1995 was het Joris Ivens Archief in bewaring gegeven bij het Nederlands Filmmuseum. Nadat de Europese Stichting Joris Ivens een kantoorpand met archiefruimte had betrokken, vond de overdracht in twee fasen plaats. Het eerste deel van het Joris Ivens Archief werd in januari 1995 overgedragen, en in 1996 volgde het tweede deel.

Het Joris Ivens Archief, een depotstelling van Marceline Loridan-Ivens, is de belangrijkste verzameling van de Europese Stichting Joris Ivens. Het archief bevat dan ook een schat aan informatie.
Openbaarheid Deels openbaar
Verantwoording Kees Bakker (1998, 2001)
Geschiedenis van het archief Toen het Joris Ivens Archief nog ondergebracht was bij het Nederlands Filmmuseum zijn er verschillende pogingen gedaan om het archief te inventariseren, maar deze werden voortijdig afgebroken. De systematiek van deze pogingen was niet meer te achterhalen.

In totaal, dat wil zeggen het archiefdeel dat in 1995 aan de Europese Stichting Joris Ivens werd overgedragen, samen met het deel dat tot september 1996 in het Rijksarchief Flevoland werd bewaard, moesten er 64 verhuisdozen met archiefmateriaal, 18 affichekokers en nog een paar losse affiches, een koffer en een camera met toebehoren geïnventariseerd worden.

Behalve ten aanzien van de foto's, die per onderwerp in omslagen waren opgeborgen (maar nog niet beschreven), maakte de ongeordendheid van het archief een volledig nieuwe inventarisatie noodzakelijk. Hiertoe heeft Frank van der Maden een plan van aanpak opgesteld dat als leidraad diende.

Na een eerste observatie met betrekking tot de omvang en de fysieke gesteldheid van het materiaal werd er volgens de binnen de archivistiek gehanteerde regels een scheiding gemaakt tussen de verschillende verzamelingen (archiefstukken, foto's, knipsels, boeken e.d.) en werd de collectie zoveel mogelijk ontspijkerd en opgeschoond. In een volgende fase werden de verzamelingen geïnventariseerd en met behulp van AskSam software elektronische bestanden aangelegd.

De hier gepresenteerde inventaris betreft de archiefstukken van het Joris Ivens archief, gedeponeerd bij de Europese Stichting Joris Ivens. Van de overige verzamelingen (foto's, knipsels, affiches, objecten) zullen aparte inventarissen gemaakt worden, daar deze verzamelingen weer een andere beschrijving behoeven. Ten aanzien van de voorliggende inventaris zullen nog enkele nadere ontsluitingen gemaakt worden, die in een later stadium bijgevoegd worden.

De inventarisatie van de archiefstukken gebeurde aan de hand van de plaatsingslijsten die voor de overdracht van het archief waren opgesteld door het Nederlands Filmmuseum. De in deze lijsten gebruikte beschrijvingen bleken vaak incompleet en soms zelfs onjuist. Regelmatig moest een omslag met archiefstukken opgesplitst worden omdat er 4 of 5 of zelfs nog meer onderwerpen onder één nummer waren samengevoegd. Soms waren stukken abusievelijk bij een verkeerd onderwerp ondergebracht. Dit onderstreepte nog eens de noodzaak van een grondige inventarisatie van het Joris Ivens Archief.

De ordening van de archiefstukken, en de beschrijving ervan, is gebeurd volgens de regels die hiervoor binnen de archivistiek gelden, rekeninghoudend met de specifieke termen die bij filmproducties gebezigd worden (zoals "synopsis", "shotlist", "scenario" e.d.). Bij een filmmaker ligt het voor de hand om een ordening aan de hand van de verschillende filmprojecten te maken. Aangezien dit ook vaak het eerste criterium is waarmee bezoekers het archief willen raadplegen zijn we hier niet van afgeweken. Naast de filmprojecten is er echter nog een groot aantal andere onderwerpen die een aparte indeling verlangen.
Een eerste onderscheid is gemaakt tussen 'stukken van algemene aard', 'stukken betreffende bijzondere onderwerpen' en 'stukken zonder verband met het archief'. Onder 'stukken van algemene aard' vinden we agenda's, dagboeken, correspondentie en algemene aantekeningen. De 'stukken betreffende bijzondere onderwerpen' zijn onderverdeeld in de rubrieken 'privé-aangelegenheden', 'dienstbetrekkingen en nevenfuncties' en de rubriek 'loopbaan als filmmaker' welke, zoals te verwachten is, het grootste deel van deze inventaris in beslag neemt. De rubriek 'stukken zonder verband met het archief' betreft stukken die om meer of minder onduidelijke redenen in het Joris Ivens Archief terecht zijn gekomen en niet onder een andere rubriek beschreven konden worden.De hoofdrubrieken zijn weer onderverdeeld in subrubrieken die de toegankelijkheid en overzichtelijkheid van het archief moeten vergroten. De rubriek 'loopbaan als filmmaker' kent de meest uitgebreide onderverdeling in subrubrieken, waaronder de subrubrieken per filmtitel.
De titels van de hoofd- en subrubrieken spreken over het algemeen voor zich. De nummering van de rubriek 'filmprojecten' behoeft echter enige toelichting. Na het nummer van de hoofdrubriek (2.3.02), kent het rubrieksnummer van ieder filmproject nog vier cijfers: de eerstvolgende twee verwijzen naar de laatste twee cijfers van het jaartal waarin de film in première is gegaan. De laatste twee cijfers geven aan of het de eerste film van dat jaar was of, indien aan de orde, een latere.
In de kantlijn staan de inventarisnummers vermeld. Binnen de rubrieken zijn de archiefstukken chronologisch geordend. Iedere beschrijving begint waar mogelijk met de redaktionele vorm, eventueel voorafgegaan door het ontwikkelingsstadium, gevolgd door een inhoudsbeschrijving. Na deze beschrijving volgt de datering, in jaartallen aangegeven. Indien van één of meer stukken onduidelijk is welk jaar het betreft, is de aanduiding "z.d." (zonder datum) gegeven. De uiterlijke vorm staat tegen de rechter kantlijn aan.
Verwerving Het Joris Ivens Archief van de Europese Stichting Joris Ivens is in depot bij het Gemeentearchief Nijmegen.
Na een reorganisatie en de verhuizing van de Europese Stichting Joris Ivens naar Nijmegen in 1997, zijn alle archieven van de Europese Stichting Joris Ivens, en dus ook het Joris Ivens Archief, ondergebracht bij het Gemeentearchief Nijmegen, waar zij ook geraadpleegd kunnen worden.
Ordening Joris Ivens, documentarist van de 20ste eeuw

Het Joris Ivens Archief van de Europese Stichting Joris Ivens is in depot bij het Gemeentearchief Nijmegen. Hier kan het archief via de studiezaal van het Gemeentearchief geraadpleegd worden tijdens de daarvoor geldende openingstijden. Een exemplaar van deze inventaris is daar in te zien, maar de inventaris is ook via de computers van de studiezaal te raadplegen. Voor andere informatie betreffende Joris Ivens kunt u terecht bij de Europese Stichting Joris Ivens.

Net zomin als deze inventaris kan geven, geeft het Joris Ivens Archief geen volledig beeld van de persoon en cineast Joris Ivens. Deze inventaris kan dus niet beschouwd worden als een biografie of een filmografie. Zo zijn bijvoorbeeld niet alle filmprojecten die in deze inventaris genoemd zijn daadwerkelijk gerealiseerd. Hieruit blijkt dat deze inventaris een bron voor onderzoek is, en niet het resultaat van onderzoek is. En zoals al eerder gezegd: er valt nog veel te onderzoeken.

Naast het Joris Ivens Archief beheert en acquireert de Europese Stichting Joris Ivens nog andere verzamelingen die betrekking hebben op de cineast Joris Ivens. Ook van deze collecties zullen inventarissen gemaakt worden, zodat uiteindelijk een reeks inventarissen ontstaat waarmee alle verzamelde archieven toegankelijk gemaakt worden. Met de inventaris van het Joris Ivens Archief zit het werk er dus nog lang niet op: behalve het acquireren van andere verzamelingen en het completeren van het Joris Ivens Archief, zullen ook deze verzamelingen geïnventariseerd en ontsloten worden. Het belangrijke begin is echter gemaakt.

Bij verwijzingen naar stukken uit het Joris Ivens Archief in een publicatie, van welke aard dan ook, dient dit bij het eerste citaat als volgt aangehaald te worden: Kees Bakker, Inventaris van het Joris Ivens Archief, Europese Stichting Joris Ivens, Nijmegen, 1998, Inv. nr. JIA ***, waarbij in de plaats van *** het inventarisnummer vermeld wordt, zoals dat in de inventaris bij de desbetreffende stukken te vinden is. Bij volgende verwijzingen kan volstaan worden met JIA ***, waar in plaats van *** het desbetreffende inventarisnummer ingevuld wordt.
Voorwaarden voor raadpleging Voor raadpleging van niet-openbare stukken is schriftelijke toestemming van de gemeentearchivaris en een onderzoekersverklaring vereist.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 722 Cineast J. Ivens 1911 - 1989, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".