781 Gemeente Dreumel 1811 - 1983


Hoofdcategorie 1 Openbaar bestuur
Subcategorie 1.1 Bestuursinstellingen
Archiefvormer Gemeente Dreumel (1810-1983)
Periode 1811 - 1983
Bereik en inhoud Het is opvallend dat uit de periode voor 1818 nauwelijks stukken zijn bewaard gebleven. Uit deze periode resten slechts de registers van de burgerlijke stand, enkele belastingkohieren en een band met stukken over militaire aangelegenheden. Ook verder in de eerste helft van de 19e eeuw vertonen de series veel hiaten. De notulen van het college burgemeester en wethouders zijn pas vanaf 1865, met hiaten rond 1900, aanwezig. Van de serie ingekomen stukken zijn vanaf 1818 fragmenten aanwezig, een echte complete serie wordt pas vanaf 1873 aangetroffen. De agenda's zijn er vanaf 1831, zij het met veel hiaten. Hetzelfde geldt voor de gemeentebegrotingen (vanaf 1818) en de gemeenterekeningen (vanaf 1824). Alleen de registers van de burgerlijke stand zijn vanaf 1811 en het bevolkingsregister vanaf 1849 volledig aanwezig. Vanaf 1900 maakt het archief een tamelijk volledige indruk. Alle grote series zijn min of meer volledig bewaard gebleven.
Omvang 78,3875 m.
Medium Na afloop van de inventarisatie resteert 76,75 m' te bewaren archief.
Openbaarheid Deels openbaar
Verantwoording G. Boomsma, W. Mastenbroek (2011)
Geschiedenis van het archief Archiefbewaarplaatsen

Aanvankelijk was de secretarie gevestigd ten huize van de gemeentesecretaris. Over de feitelijke toestand aldaar is niets bekend. Gezien de vele hiaten in het archief uit de eerste helft der 19e eeuw en de vaak slechte materiële toestand van de bewaard gebleven stukken uit die periode, moeten de bewaarcondities niet optimaal zijn geweest. Toch vermeldt de gemeente in haar verslagen uit het midden van die eeuw dat de toestand van het archief 'goed' is.[1]

In 1865 kwam er een nieuw gemeentehuis tot stand, met een speciale ruimte voor het archief van de secretarie. De provinciale archiefinspecteur bezocht in 1926 het gemeentehuis van Dreumel. In zijn rapport, het eerste in een lange reeks, beschrijft hij dat het archief niet door de overstromingsramp van dat jaar was getroffen omdat de secretarie op de eerste verdieping was gevestigd (de veldwachter woonde op de begane grond). Wel bevond het archief zich in een slechte staat. Het lag gedeeltelijk op zolder en het was onvoldoende geordend.
In 1940-1941 bevond het archief van de gemeente Dreumel zich niet in het gemeentehuis. Vanwege de verbouwing van de secretarie en de verplaatsing van de vergaderingen van het gemeentebestuur naar Café Schraven, was ook het archief hier tijdelijk ondergebracht. Op de begane grond van het gemeentehuis werd een archiefkluis gebouwd. Verder was in het bestek een klein archiefkamertje op de eerste verdieping gepland. [2]

Al snel na de ingebruikneming van het verbouwde gemeentehuis ondervond de secretarie problemen met de verzorging van het archief. De kluis bleek te krap bemeten. In 1947 constateerde de provinciaal archiefinspecteur dat het lopende archief wegens plaatsgebrek in de kluis werd opgeborgen, terwijl men een gedeelte van het oud-archief noodgedwongen in het niet-brandvrije archiefkamertje had geplaatst. Bij een volgend bezoek in 1954 bemerkte hij enige verbetering. Niet-waardevolle stukken waren 'opgeruimd' en de belangrijkste bestanddelen van het lopend archief bleken zich nu in de kluis te bevinden.[3]
In 1956 stelde de archiefinspecteur vast dat de 'opgeruimde' bescheiden op zolder waren gestald, temidden van allerlei brandbare voorwerpen. Hij wees erop dat het noodzakelijk was om de kluis uit te breiden. Tijdens de verbouwing van het gemeentehuis in 1958-1959 werd de kluisruimte inderdaad vergroot en tevens voorzien van stellingen met verstelbare schappen. Het archiefkamertje op de eerste verdieping werd aangepast aan de toenmalige eisen van archiefbewaring. In zijn verslag over 1960 merkte de archiefinspecteur op dat beide ruimtes zeer goed bleken te voldoen. Hij had ook twee kritiekpunten: de zolder was nog steeds niet opgeruimd en men had verzuimd het bouwplan van de kluis en de archiefruimte ter goedkeuring aan te bieden aan Gedeputeerde Staten. Uiteindelijk zou het gemeentebestuur pas in 1964 goedkeuring vragen en verkrijgen. [4]

In 1973 bleek andermaal dat er plaatsgebrek was ontstaan in de kluis en dat er voor de oude archieven gebruik werd gemaakt van de archiefruimte op de eerste verdieping. Deze ruimte werd overigens door de archiefinspecteur als 'vrij veilig' aangemerkt. Maar het Dreumelse gemeentebestuur heeft van Gedeputeerde Staten nooit goedkeuring verkregen van het Gemeenteraadsbesluit uit 1979 om deze ruimte als archiefbewaarplaats aan te wijzen.[5] Het Dreumelse archief werd na de herindeling op 1 januari 1984 nog niet meteen verhuisd; het gemeentehuis van de nieuwe gemeente West Maas en Waal, gesitueerd te Beneden-Leeuwen, was nog in aanbouw en kon pas op 31 januari 1986 officieel worden geopend. Tot november 1985 verbleef het archief in een noodvoorziening op de hulpsecretarie te Dreumel. Nadien werden de archieven van de gemeente West Maas en Waal en haar voorgangers centraal beheerd in het nieuwe gemeentehuis te Beneden-Leeuwen.[6]

1) Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv. nrs. (48) en (50).
2) Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv. nrs. (3759) en (3623).
3) Verslagen Provinciale Archiefinspectie 1947 en 1954.
4) Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv. nr. (3626); Verslagen Provinciale Archiefinspectie 1956, 1960 en 1964.
5) Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv. nr. (3584); Verslag Provinciale Archiefinspectie 1973.
6) Kouwenberg, Inventaris Dreumel 4; Driessen en Sengers, Gemeentehuizen Gelderland, 260; Verslagen Provinciale Archiefinspectie 1983, 1984 en 1985.
Verwerving De gemeente West Maas en Waal besloot in november 1998 om het archief van de voormalige gemeente Dreumel over 1811-1983 te laten inventariseren door het Gemeentearchief Nijmegen, sinds 2005 het Regionaal Archief Nijmegen genaamd. Dit gebeurde in het kader van een sterk door de provincie gestimuleerd plan om te komen tot regionaal archiefbeheer in het Rijk van Nijmegen en het Land van Maas en Waal. Op Oudejaarsdag 1998 werd het archief van de voormalige gemeente Dreumel ter inventarisatie overgeplaatst naar het depot van het Gemeentearchief Nijmegen. In het jaar 1999 heeft de gemeente West Maas en Waal besloten om haar oude archieven blijvend in Nijmegen te laten berusten. Hiertoe heeft zij het Regionaal Archief Nijmegen formeel als haar archiefbewaarplaats aangewezen.
Aanvullingen In 2016 is er een aanvulling gekomen van het blok Hinderwetvergunningen 1900-1983
Selectie Door de registratuur is voor 1987, op basis van de lijsten 'houdende opgaaf van vernietigbare stukken in de gemeentearchieven' uit 1928 en uit 1948, vernietigd. Het betrof voornamelijk 'massa-stukken', zoals bijlagen bij gemeenterekeningen, vergunningen en dubbelen; voorts verslagen van vergaderingen en jaarstukken van niet-gemeentelijke instellingen.
Tijdens de inventarisatie in 1987-1988 van het archief over de periode 1940-1958 voornamelijk dossiers vernietigd, die daarvoor in aanmerking kwamen op grond van de 'Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentelijke archieven' uit 1983. Uit de series gemeentebegrotingen, gemeenterekeningen en de notulen werd, behoudens de verwijdering van dubbelen, niet meer vernietigd. [noot Kouwenberg, Inventaris Dreumel, 5; inv.nr. (3584)]

Tijdens de inventarisatie door het Regionaal Archief Nijmegen is een aantal archiefbescheiden ter vernietiging geselecteerd op grond van de 'Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentearchieven' uit 1983 en de daarop verschenen
aanvullingen. Hierbij is de nodige terughoudendheid in acht genomen. Het belangrijkste argument hiervoor was dat er over kleine gemeenten als Dreumel nagenoeg geen andere omvangrijke historische bronnen bestaan.
Ordening Oude Orde

Het archief van de gemeente Dreumel valt uiteen in twee blokken. Het oudste, over de periode 1811-1939, bestaat voor een groot deel uit series. Tot en met 1924 zijn vrijwel alle ingekomen stukken ingeschreven in chronologische agenda's en ondergebracht in één omvangrijke serie die, meestal jaarlijks, is geordend op het agendanummer. Als nadere toegang bestaan er over sommige jaren trefwoordenindexen op de agenda's. De uitgaande stukken werden door de gemeentelijke administratie afgeschreven in kopieboeken. De diverse staten die de gemeente periodiek voor hogere overheden diende op te stellen, zijn hier meestal niet in afgeschreven, maar veelal per onderwerp bewaard als concept, minuut of afschrift. Vermoedelijk waren de oude staten, waarop men in volgende gevallen graag terugviel, zo beter binnen handbereik. Vanaf 1869 werd voor de uitgaande stukken een onderscheid gemaakt tussen de stukken van het college van burgemeester en wethouders en die van de burgemeester. In de jaren 1922-1924 werden deze aangeduid als respectievelijk serie A en serie B.

In de periode 1925-1940 hanteerde de administratie een rubriekenstelsel, waarbij de ingekomen én de uitgaande stukken onderwerpsgewijs zijn geordend tot rubrieken. De rubrieken kregen in alfabetische volgorde een nummercode. Met een rood potlood werden drie- tot vijfcijferige nummers op de stukken aangebracht, waarvan de eerste twee cijfers de rubriekscode vormden en de overige cijfers het volgnummer van het stuk binnen de rubriek aanduidden. De rubriekscodes konden per jaar wisselen. De serie is nader toegankelijk met behulp van agenda's.

De gemeente Dreumel begon op 1 januari 1940 met de ordening van het archief volgens de Basisarchiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De stukken werden nu in principe zaaksgewijs geordend tot dossiers. De secretarie is deze code blijven hanteren tot de opheffing van de gemeente op 1 januari 1984.

Het lijkt er op dat de gemeente het archief omstreeks 1958 heeft laten reviseren. Dat hing wellicht samen met de verbouwing van het gemeentehuis en de inrichting van een aparte archiefruimte. In ieder geval is vanaf deze tijd een betere structuur zichtbaar. Begin jaren zeventig nam de papierstroom dermate toe dat alleen het dagelijks opbergen van de stukken al zoveel tijd kostte dat het er vaak bij inschoot. Het gemeentebestuur schakelde daarop het Centraal Adviesbureau voor organisatie, documentatie, registratuur en personeelbeheer van de VNG in. Van 1974 tot en met 1976 werd het gehele codearchief door medewerkers van het adviesbureau doorlopen op af te voeren en te vernietigen dossiers. Vermoedelijk is toen ook pas de dossierinventaris aangelegd. Tot dan had de secretarie zich weten te redden zonder inventaris. De omvang van het codearchief was immers nog beperkt; men kon de stukken, geordend volgens de rubrieken van de Basisarchiefcode, ook zonder inventaris gemakkelijk terugvinden.[1]

De gemeente West Maas en Waal heeft in de jaren 1987-1988 het archief over de periode 1940-1958 laten inventariseren. Dit is gebeurd door G. Kouwenberg in het kader van de cursus Voortgezette Archiefvorming (VVA) van de Stichting Opleiding Documentaire Informatievoorziening (SOD). De beschrijvende inventaris van Kouwenberg is, alhoewel hij formeel geen deel uitmaakt van het archief, uit praktische overwegingen opgenomen in deze archiefinventaris.[2]

Inventarisatie

Het archief der gemeente Dreumel (1811 - 1983) is bij de inventarisatie in twee blokken verdeeld. De invoering door de gemeente Dreumel van de Basis Archiefcode voor zaaksgewijze dossiervorming in 1940 is als archivistische breuk gehanteerd. Dossiers, aangelegd in het eerste archiefblok (1818-1939), die in het tweede blok (1940-1983) zijn afgesloten, zijn in dat laatste geplaatst.

Bij de inventarisatie zijn in totaal vijf gedeponeerde archieven aangetroffen, die in aparte inventarissen zijn beschreven. Het betreft de archieven van:

Archief 931 - Toegang 272 Dorp Dreumel, 1690 - 1810
Archief 969 - Toegang 972 Technische Kring Dienst (TKD) met betrekking tot de Gemeente Dreumel (1939) 1940 - 1977
Archief 1161 - Toegang 1294 Burgerlijk Armbestuur te Dreumel, 1842 - 1950
Archief 1162 - Toegang 1295 Vereniging de Dreumelsche Burgerwacht, 1919 - 1937
Archief 1163 - Toegang 1296 Stichting Maas en Waal, 1926

1) Kouwenberg, Inventaris Dreumel, 4; inv.nr. (3584). Voor de dossierinventaris zie Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv.nr. (3582).
2) Zie Archief gemeente Dreumel 1811-1983, inv.nr. (3583).
Voorwaarden voor raadpleging Bij de inventarisatie bleek dat een aantal stukken uit de eerste helft van de 19e eeuw ernstig was beschadigd, vaak door vocht. Zolang deze niet zijn geconserveerd staan zij in de inventaris aangemerkt als niet raadpleegbaar. De materiële toestand van het archief van na die periode is redelijk tot goed.

Hoewel men door de zaaksgewijze ordening gericht in het archief kan zoeken, is het raadzaam om bij een onderzoek ook de algemene series te raadplegen, zoals raadsnotulen en besluitenlijsten van het College van Burgemeester en Wethouders. Speciale aandacht verdienen ook de bijlagen bij de gemeentelijke begrotingen en rekeningen, met name die uit de 19e eeuw. Deze kunnen meer informatie bevatten dan men in eerste instantie zou verwachten, daar de archiefvormer vaak verscheidene relevante bescheiden, zoals ingekomen stukken en akten, achteraf tot bijlage heeft gedegradeerd.

Openbaarheid, citeertitel

Aan de openbaarheid van enkele archiefbescheiden zijn beperkingen gesteld ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Deze beperkingen gelden de akten van de burgerlijke stand (op grond van het Burgerlijk Wetboek, art. 17a, lid 1), de persoons- en archiefkaarten met bijbehorende hulpregisters (op grond van de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens art. 97 - 100) en een aantal andere archiefbestanddelen op grond van de Archiefwet 1995, artikel 15, lid 1 sub a).
Men kan dit archief citeren als: 'archief gemeente Dreumel 1811 - 1983'.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 781 Gemeente Dreumel 1811 - 1983, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".