815 Gemeenten Druten, Puiflijk, Afferden en Deest 1810 - 1983
| Hoofdcategorie | 1 Openbaar bestuur |
|---|---|
| Subcategorie | 1.1 Bestuursinstellingen |
| Archiefvormer | Gemeente Druten (1818-1983) (1818-1983) Gemeente Afferden en Deest (1810-1817) Gemeente Druten (1810-1817) (1810-1817) Gemeente Puiflijk (1810-1817) |
| Periode | 1810 - 1983 |
| Omvang | 140,7 m. |
| Medium | De archieven hadden bij aanvang van de inventarisatie in 2000 een omvang van in totaal 154 strekkende meters. Na inventarisatie van de te bewaren stukken en vernietiging van de daarvoor in aanmerking komende stukken bedroeg de omvang van de archieven ca 132 strekkende meters. Na de beschrijving in 2015 van de aanvulling uit 2014 bedraagt de omvang ca 134,5 strekkende meters. |
| Openbaarheid | Deels openbaar |
| Voorwaarden voor raadpleging | Aan de openbaarheid van enkele archiefbescheiden zijn beperkingen gesteld ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Deze beperkingen, vermeld in een nota bene bij de desbetreffende beschrijvingen, gelden voor de akten van de burgerlijke stand (op grond van het Burgerlijk Wetboek, artikel 17a, lid 1), de persoons- en archiefkaarten met bijbehorende hulpregisters (op grond van de Wet gemeentelijke basisadministratie persoons-gegevens, art. 97 - 100) en een aantal andere archiefbestanddelen (op grond van de Archiefwet 1995, artikel 15, lid 1, sub a). Enkele stukken zijn voorlopig niet raadpleegbaar vanwege de slechte materiële staat, hetgeen vermeld staat in een nota bene bij de desbetreffende beschrijvingen |
| Verantwoording | Jan Boon, Peter van Os en Henk Trapman, Derk Prins (2004, 2015) |
| Geschiedenis van het archief | Het gemeentebestuur van Druten vergaderde tot 1841 in plaatselijke herbergen. In dat jaar werd een deel van het verbouwde Ambtshuis van het polderdistrict Maas en Waal als gemeentehuis in gebruik genomen. Het gemeentebestuur deelde het pand met het bestuur van het polderdistrict en, tot 1933, ook met het kantongerecht. Na het vertrek van het polderbestuur in 1961 beschikte de gemeente over het hele pand. Dit bleef zo tot 1969, toen het nieuwe gemeentehuis aan de Heuvel werd geopend. (1) Volgens het gemeenteverslag over 1851 werd het archief 'geregeld bewaard in de daarvoor bestemde localen in het Ambtshuis'. Het gemeenteverslag van 1881 vermeldt: 'De archieven verkeeren in goeden staat, worden geregeld bijgehouden en bewaard ten gemeentehuize in de daarvoor bestemde kasten. (2) De provinciale archiefinspecteur uitte in 1926 zijn tevredenheid over de archiefkamer en de werkzaamheden die werden verricht om het archief beter te ordenen. (3) Daarna veranderde de situatie. In het inspectieverslag van tien jaar later is er sprake van dat alleen de bouw van een nieuw gemeentehuis afdoende verbetering zou kunnen brengen in de wijze van bewaring van het archief. (4) De problemen rond de berging van het archief zullen waarschijnlijk veroorzaakt zijn door het ruimtegebrek in het Ambtshuis, ontstaan door de in de vooroorlogse jaren steeds meer uitdijende bestuursapparaten van de gemeente en dijkstoel. Pas na de ingebruikneming van het nieuwe gemeentehuis aan de Heuvel in 1969 constateerde de archiefinspecteur met voldoening 'dat de gemeente thans beschikt over een goed ingerichte ruimte welke voor een groot aantal jaren voldoende berggelegenheid biedt'.(5) 1) Dobbelsteen, Gemeentehuizen: Druten, p. 80 - 82. 2) Archief gemeente Druten, inv. nrs. 215 en 331. 3) Verslag Provinciale Archiefinspectie over 1926. 4) Verslag Provinciale Archiefinspectie over 1936 en 1938. 5) Verslag Provinciale Archiefinspectie over 1970. |
| Verwerving | De gemeente Druten besloot in 1996 haar oude archieven tot en met het jaar 1983 te laten inventariseren door het Gemeentearchief Nijmegen (vanaf 2005: Regionaal Archief Nijmegen). Dit gebeurde in het kader van een sterk door de provincie gestimuleerd plan om te komen tot regionaal archiefbeheer in het Rijk van Nijmegen en het Land van Maas en Waal. In het jaar 2000 besloot de gemeente Druten om de Nijmeegse gemeentearchivaris te benoemen tot gemeentearchivaris van Druten en om haar oude archieven blijvend in Nijmegen te laten berusten. Daartoe heeft Druten het Regionaal Archief Nijmegen formeel als archiefbewaarplaats aangewezen. |
| Aanvullingen | In 2014 is het archief aangevuld met technische tekeningen en documenten over de bevolkingsstatistiek. Deze zijn in 2015 als de inventarisnummers 4375-4409 beschreven. In 2016 is het archief aangevuld met losse stukken en een groot aantal hinderwetvergunningen (3,9m). In 2018 zijn twee registers van de burgerlijke stand opgenomen. In juni 2018 is er een aanvulling gekomen met onder meer de woningkaarten. |
| Selectie | Tijdens de inventarisatie is een aantal archiefbescheiden ter vernietiging geselecteerd op grond van de in 1983 in de Staatscourant gepubliceerde 'Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van na 1850' en de daarop verschenen aanvullingen. Bij deze vernietiging is de nodige terughoudendheid betracht, aangezien van kleinere gemeenten relatief weinig andere archiefbronnen bewaard zijn gebleven. |
| Ordening | Aangezien Druten, Afferden en Deest, en Puiflijk in de periode 1810 - 1817 drie aparte gemeenten waren, is er in die jaren sprake van drie zelfstandige archieven. Het archief van de gemeente Druten over de jaren 1818 - 1923 bestaat voor het grootste deel uit series, waarvan de series ingekomen en uitgaande stukken bijzondere aandacht verdienen. De ingekomen stukken werden geordend volgens het zogenaamde agendastelsel, waarbij men de stukken chronologisch rangschikte volgens de nummers waaronder zij bij binnenkomst in de agenda werden geboekt. De uitgaande stukken werden afgeschreven in kopieboeken; sporadisch treft men minuten van uitgaande stukken aan in de serie ingekomen stukken. In de periode 1924 - 1938 zijn de ingekomen en minuten van uitgaande stukken geordend volgens de rubrieken van het zogenaamde Bloemendaalse stelsel, waarbij de stukken per onderwerp chronologisch in mappen werden geborgen. Deze belangrijke wijziging in de manier van archiveren vergrootte de toegankelijkheid van het archief aanmerkelijk: voortaan konden de stukken met behulp van een eenvoudig rubriekenschema vrij gemakkelijk worden teruggevonden. Per 1 maart 1939 ging de gemeentesecretarie ertoe over om haar dynamisch archief te gaan ordenen volgens het dossierstelsel. De stukken werden voortaan zaaksgewijs geordend tot dossiers, die werden gerangschikt volgens de rubrieken van de Basis Archiefcode (BAC) van de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG). Vermoedelijk is er aanvankelijk geen dossierinventaris aangelegd. Door de geringe omvang van het dynamisch archief kon men de stukken ook zonder inventaris met behulp van de Basis Archiefcode gemakkelijk terugvinden. Opvallend is overigens de beperkte hoeveelheid stukken die is overgebleven uit de beginjaren van de zaaksgewijze ordening. Dat zou kunnen betekenen dat er al vóór de inventarisatie stukken uit het archief zijn vernietigd. De provinciale archiefinspecteur was in 1956 zeer te spreken over de toegankelijkheid van het archief: 'Voor de keurige en overzichtelijke wijze waarop het archief staat opgesteld, past hier een woord van lof.' (1) Het Registratuurbureau van de VNG was in datzelfde jaar minder enthousiast en constateerde grote achterstanden in de archiefverzorging. Uit een advies van het hoofd Algemene Zaken van de gemeente Druten valt op te maken dat deze achterstand in 1961 nog bleek te bestaan. Bij de vorming van dossiers zou vaak de verkeerde code worden gebruikt. De dossiers waren bovendien vaak slecht gevormd. Dit leidde tot 'dubbele dossiers over dezelfde zaak die op verschillende plaatsen waren opgeborgen'. Hierdoor waren stukken 'moeilijk of helemaal niet terug te vinden'. (2) In datzelfde jaar besloot de gemeenteraad dan ook tot een revisie van het archief. (3) De bestaande en nieuw te vormen dossiers werden voortaan niet meer fysiek volgens de Basis Archiefcode gerangschikt, maar volgens een doorlopende nummering. Een dossierinventaris, waarin de genummerde dossiers volgens de rubrieken van de Basis Archiefcode werden ingeschreven, maakte het archief toegankelijk. De geconstateerde vermoedelijke vernietiging van stukken kan bij bovengenoemde revisie hebben plaatsgevonden. Na de revisie werden archiefstukken voortaan systematisch ter vernietiging geselecteerd. Daarbij baseerde de secretarie zich op de wettelijk vastgestelde Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentelijke archieven uit 1948. De archiefvormer verdient een compliment voor de zorg waarmee het archief sinds het eind van de jaren zestig is omringd. De dossiers zijn goed gevormd, het archief lijkt behoorlijk compleet en het vertoont relatief weinig schade. Bij de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1984 werd het lopende archief niet afgesloten; de dossierinventaris is aangevuld tot ca. 1999. Tijdens de inventarisatie van de archieven is het archief alsnog per 31 december 1983 afgesloten. De vier gedeponeerde archieven zijn ondergebracht in zelfstandige archiefeenheden: Archief 1076: Plaatselijke, tevens districtscommissie voor de watersnood te Druten, 1876 - 1909 Archief 1077: RK. Vereniging 'het wit-gele kruis' te Druten, 1919 - 1944 Archief 1078: Vleeskeuringsdienst kring Druten, 1939 – 1975 In deze inventaris zijn de archieven van vier gemeenten beschreven: de gemeente Afferden en Deest 1811 - 1817, de gemeente Druten 1810 - 1817, de gemeente Puiflijk 1811 - 1817 en de gemeente Druten 1818 - 1983. Daarnaast bevat de inventaris drie gedeponeerde archieven. Vanwege hun geringe omvang zijn de drie gemeentelijke archieven van vóór 1818 niet onderverdeeld in rubrieken. Het archief van de gemeente Druten vanaf 1818 telt twee archiefblokken: 1818 - 1938 en 1939 - 1983. De cesuur tussen deze blokken is van administratieve aard. De overgang van de ordening volgens het Bloemendaalse registratuurstelsel naar de zaaksgewijze ordening volgens de Basis Archiefcode in 1939 vormde een principiële wijziging in de manier van archiveren. Voor de overgang van het agendastelsel naar het Bloemendaalse rubriekenstelsel in 1924 geldt dit niet omdat de chronologische ordening van de ingekomen en minuten van uitgaande stukken, zij het per onderwerp, werd gehandhaafd. De basisstructuur van het archief veranderde hierdoor niet. De twee archiefblokken hebben een verschillende rubriekenindeling. In het archiefblok 1818 - 1938 bestaat er een hoofdverdeling in 'stukken van algemene aard' enerzijds en 'stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen' anderzijds. Bij de bescheiden van algemene aard gaat het om series archiefstukken die een groot aantal onderwerpen tegelijk betreffen en die zich niet naar afzonderlijke onderwerpen laten verdelen, zoals series notulen en series ingekomen en minuten van uitgaande stukken. Deze series vormen het grootste deel van het desbetreffende archiefblok. Het verdient dan ook aanbeveling om bij een bepaalde vraagstelling over de periode van vóór 1939 niet uitsluitend te zoeken in de stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen, maar ook de stukken van algemene aard te raadplegen. De indeling van de stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen in (sub)rubrieken is ontleend aan de Basis Archiefcode. Binnen de rubrieken zijn de beschrijvingen chronologisch geplaatst, tenzij een systematische indeling meer voor de hand lag. Bij de zaaksgewijze ordening volgens de Basis Archiefcode is het niet ongebruikelijk om de stukken van algemene aard op te nemen in de ordening van de dossiers en er geen aparte series van aan te leggen. Deze werkwijze is door de administratie van Druten ook gevolgd: zo werden bijvoorbeeld de notulen van de Gemeenteraad opgenomen in de rubriek 'Gemeenteraad'. Hierdoor is in het archiefblok 1939 - 1983 het onderscheid tussen de stukken van algemene aard en de stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen komen te vervallen. Bij de inventarisatie is er voor gekozen om de bestaande dossierinventaris (inv. nrs. 2428 - 2430) te gebruiken als toegang op de grote serie stukken betreffende aankoop, verkoop en ruil van onroerende goederen (inv. nrs. 2241 - 2427). Via de concordans (zie bijlage) kan men achterhalen welke nieuwe inventarisnummers corresponderen met de oude dossiernummers. Behalve de vier genoemde gemeentearchieven zijn tenslotte ook enkele kleine archieven aangetroffen van zelfstandige organisaties, waarvan de administratie waarschijnlijk deels of geheel plaatsvond door gemeentepersoneel. Ze zijn als gedeponeerde archieven achterin deze inventaris opgenomen. De te bewaren archiefstukken zijn geborgen in zuurvrije omslagen en dozen. 1) Verslag Provinciale Archiefinspectie over 1956. 2) Archief gemeente Druten, inv. nr. 2085. 3) Archief gemeente Druten, inv. nr. 1881. Vier gedeponeerde archieven zijn ondergebracht in zelfstandige archiefeenheden: Archief 1076: Plaatselijke, tevens districtscommissie voor de watersnood te Druten, 1876 - 1909 Archief 1077: RK. Vereniging 'het wit-gele kruis' te Druten, 1919 - 1944 Archief 1078: Vleeskeuringsdienst kring Druten, 1939 - 1975 Archief 968: Technische Kring Dienst (TKD) met betrekking tot de Gemeente Horssen, 1947-1979 |
| Fysieke kenmerken en technische vereisten | Deels alleen op microfiche aanwezig. |
| Aanvraaginstructie | Openbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl. |
| Citeerinstructie | Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 815Gemeenten Druten, Puiflijk, Afferden en Deest1810 - 1983, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …". |