802 Zeepfabriek Dobbelman Nijmegen 1807 - 1998

Hoofdcategorie	12 Economie en bedrijfsleven
Subcategorie	12.1 Ambacht, nijverheid en industrie
Archiefvormer	Zeepfabriek Dobbelman (1733)
Periode	1807 - 1998
Bereik en inhoud	De collectie bestaat hoofdzakelijk uit verpakkingen (dozen, zakken, etiketten, wikkels, etc.) en reclamemateriaal (advertenties, displays, folders, foto's, films, muzieksingles, etc.). In het verpakkings- en reclamemateriaal zijn de belangrijkste internationale stromingen in de beeldende kunst van de twintigste eeuw vertegenwoordigd. Interessant voor de lokale geschiedenis zijn zeker ook de vele honderden foto's en films.
Omvang	91,375 m.
Medium	Papier
Openbaarheid	Openbaar
Verantwoording	Wilma van Oosten, Ruud Tromp en Raymond Waagen, Eric van der Zande (2004)
Geschiedenis van het archief	Het Archief Nijmegen heeft sinds 1999 gewerkt aan de ontsluiting van het archief en de collectie, in totaal 87 strekkende meter documenten. Eind 2003 resulteerde dit in een 'Plaatsingslijst van het archief en de collectie van de zeepfabriek Dobbelman te Nijmegen (1807-1998)'. Deze plaatsingslijst, samengesteld door Wilma van Oosten, Ruud Tromp en Raymond Waagen (archief) en Eric van de Zande (collectie), is alleen in digitale vorm beschikbaar. Uit de datering kan men afleiden dat het bestand ook documenten bevat van vóór 1854 (toen de fabriek in handen kwam van de familie Dobbelmann) en van na 1968 (toen de laatste Dobbelmann zich uit het bedrijf terugtrok). Aangezien echter verreweg het grootste deel van het archief en de collectie stamt uit het Dobbelmantijdperk is ervoor gekozen om die naam te verbinden aan het bestand. Overigens zijn er weinig 19e-eeuwse stukken bewaard gebleven. Mogelijk is dit deels te wijten aan de fabrieksbrand van 1895. Meteen na de ramp liet de directie haar cliëntèle weliswaar weten dat 'al hare boeken, berekeningen, beschrijvingen, recepten en notitiën' gespaard waren gebleven, maar het is niet ondenkbaar dat zij hieronder alleen de lopende administratie heeft verstaan en dat de meeste oudere documenten in rook zijn opgegaan. Het archief meet 65 strekkende meter en bestaat hoofdzakelijk uit directiestukken en financiële bescheiden. Het vormt een interessante, nog relatief zelden geraadpleegde bron voor historisch onderzoek naar de geschiedenis van het bedrijf en zijn rol in de Nijmeegse samenleving. Zo valt uit de boekhouding een gedetailleerd beeld te destilleren van de wereldwijde handelsrelaties van de Nijmeegse onderneming in de eerste helft van de twintigste eeuw. De directiestukken laten onder meer zien hoe de bedrijfsleiding reageerde op de 'kleine groep actieve en agressieve studenten' en andere 'oproerkraaiers' die vanaf 1967 actie voerden om de fabriek vanwege de milieu-overlast te verdrijven uit de woonwijk Bottendaal. Met behulp van een van de oudste stukken uit het archief, een 'zeepreceptenboek' uit 1847-1854, moet het mogelijk zijn om dezelfde soort zeep te maken waarmee onze voorouders zich anderhalve eeuw geleden hebben gewassen. De collectie, 20 strekkende meter groot, bestaat hoofdzakelijk uit verpakkingen (dozen, zakken, etiketten, wikkels, etc.) en reclamemateriaal (advertenties, displays, folders, foto's, films, muzieksingles, etc.). Zij bevat slechts enkele stukken die dateren van vóór de fabrieksbrand van 1895: enkele erepenningen die de fabriek heeft ontvangen tijdens nijverheidsexposities in binnen- en buitenland in de jaren 1861-1883, en een zeepstuk uit 1879 dat het bedrijf in 1933 uit nostalgische overwegingen heeft aangekocht van een Arnhemse sigarenhandelaar. In het bewaard gebleven verpakkings- en reclamemateriaal zijn de belangrijkste internationale stromingen in de beeldende kunst van de twintigste eeuw vertegenwoordigd. Affiches van rond 1900 met de ranke, organische vormen van de Art Nouveau of Jugendstil; etiketten uit de jaren twintig met de voor de Art Deco kenmerkende Oosters getinte geometrische motieven; wikkels uit de jaren dertig met portretten van dames die lijken te zijn weggelopen uit een Hollywoodfilm, etc. De reclamecampagnes van Dobbelman onderscheidden zich door hun hoge kwaliteit. Het bedrijf schakelde al vroeg gerenommeerde reclamemakers in, zoals het Amsterdamse adviesbureau De la Mar, waarmee het sinds 1880 samenwerkte. Aan de reclamecampagnes van Dobbelman zijn in het recente verleden enkele exposities en publicaties gewijd, grotendeels gebaseerd op documenten uit de collectie. Interessant voor de lokale geschiedenis zijn zeker ook de vele honderden foto's en films. Zij brengen niet alleen de fabrieksgebouwen en de productieprocessen in beeld, maar ook generaties directie- en personeelsleden.
Verwerving	1999
Aanvullingen	2005, 2011, 2013, 2018-2019.
Publicaties	Aan de reclamecampagnes van Dobbelman zijn in het recente verleden enkele exposities en publicaties gewijd, grotendeels gebaseerd op documenten uit de collectie.
Aanvraaginstructie	Openbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie	Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 802 Zeepfabriek Dobbelman Nijmegen 1807 - 1998, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".