974 Klooster van de heilige Maria Magdalena (1248) 1250 - 1562


Hoofdcategorie 18 Religie en levensbeschouwing
Subcategorie 18.1 Katholicisme
Archiefvormer Klooster van de heilige Maria Magdalena (1228-1593)
Periode (1248) 1250 - 1562
Bereik en inhoud Het gaat om een afgebakend gedeelte van het oorspronkelijke archief: 159 zogenaamde charters (perkamenten oorkonden, ter bekrachtiging voorzien van een of meer zegels of een notarieel signet) uit de periode 1250-1562, die vooral betrekking hebben op de rechten en bezittingen van het klooster in en buiten de stad. In de meeste gevallen gaat het om schepenbrieven, opgemaakt door leden van de Nijmeegse schepenbank, uit de dertiende tot en met de zestiende eeuw. Een twintigtal charters, veelal uit de dertiende en veertiende eeuw, is opgemaakt door andere partijen, onder wie de aartsbisschop van Keulen en de graaf van Gelre. Andersoortige stukken, zoals registers en rekeningen, ontbreken geheel.
Omvang 6,25 m.
Medium Perkament
Openbaarheid Openbaar
Verantwoording Govert Boomsma (2008), Rob Camps (2018)
Geschiedenis van het archief Het archief is oorspronkelijk gevormd en bewaard in het klooster van de heilige Maria Magdalena in de Nonnenstraat te Nijmegen. Na de Reductie van Nijmegen in 1591, waarbij de stad werd ‘teruggebracht’ binnen de Republiek, werden de katholieke instellingen opgeheven. De nonnen van klooster Maria Magdalena brachten daarop hun belangrijkste charters (perkamenten oorkonden) elders in veiligheid, in de hoop ze in betere tijden als rechtstitel te kunnen gebruiken om verloren gegane rechten en goederen terug te winnen. Vermoedelijk droegen zij hun archief eind zestiende eeuw over aan de norbertijnen van Berne, net als het Nijmeegse klooster een dochterstichting van de abdij van Mariënweerd. De route die de charters vervolgens hebben afgelegd, is grotendeels in nevelen gehuld. Mogelijk bewaarden de norbertijnen het archief een tijdlang in Den Bosch, waar hun abdij was gevestigd tot de verovering van die stad door de Staatsen in 1629, en vervolgens in hun refugiehuis in Vilvoorde (bij Brussel) en in hun parochies in de omgeving van Den Bosch. Vaststaat dat het Nijmeegse kloosterarchief zeker vanaf omstreeks 1870 werd bewaard in het Slotje van de abt te Heeswijk, waar in 1857 de abdij van Berne officieel werd hersteld. In 1887 bood de abdij de charters te koop aan aan de gemeente Nijmegen, maar die vond de vraagprijs te hoog. In 2008 gaven de Berner norbertijnen het archief in bruikleen aan het Regionaal Archief Nijmegen, waar het sindsdien berust.
Verwerving Ingebruikgeving 2008
Ordening In 1880-1881 inventariseerde Willibrord Hoevenaars, voorheen prior en nu archivaris van de abdij, de inhoud van de archiefkist op de zolder van Slotje in Heeswijk. Zijn archiefinventaris, opgesteld in het Latijn, is ingedeeld in ‘classes’ (klassen). De charters van klooster Maria Magdalena zijn terug te vinden in ‘classis XVII: moniales Neomagenses’. Hoevenaars besteedde nauwelijks aandacht aan de Nijmeegse schepenbrieven, waarvan hij het merendeel niet afzonderlijk beschreef. De veelal oudere charters afkomstig van andere partijen, zoals de aartsbisschop van Keulen en de graaf van Gelre, beschouwde hij als ‘stellig precieuser’. Deze zijn in zijn inventaris dan ook uitvoeriger beschreven.
In 1939 verscheen er een voorlopige regestenlijst met uitgebreide beschrijvingen van alle charters, samengesteld door Kees Kokke, destijds als vrijwilliger verbonden aan het Gemeentearchief Nijmegen. In 1984 werden de vijftien oudste charters minutieus uitgegeven door Ed Harenberg en Menno Polak in het ‘Oorkondenboek van Gelre en Zutphen tot 1326’.
In de tweede helft van de twintigste eeuw corrigeerden Huub Heijman en Huub van Bavel, archivarissen van de abdij van Berne, een aantal van Kokkes regesten; hun medebroeder Gregorius van der Velden maakte voorlopige transcripties (afschriften in modern schrift) van de charters.
In 2007-2008 voorzagen de mediëviste Geertrui van Synghel en archivaris Govert Boomsma elk charter van een definitieve transcriptie, een regest en een korte beschrijving, die samen met de foto’s op de website van het Regionaal Archief werden gepubliceerd. Sindsdien kan elke belangstellende het gehele archief online raadplegen.
Taal en schrift Latijn en Middelnederlands
Bestaan en bewaarplaats van kopieën De archiefstukken zijn uitgebreid beschreven en gefotografeerd. U kunt de beschrijvingen en foto's vinden door hier te klikken.
Verwante archieven Het archief van het Stadsbestuur Nijmegen bevat drie 13e-eeuwse charters die oorspronkelijk deel hebben uitgemaakt van het archief van klooster Maria Magdalena. Vermoedelijk zijn zij ten tijde van de opheffing van het klooster, in 1593, in handen gevallen van het stadsbestuur. De inventaris van het kloosterarchief bevat verwijzingen naar deze stukken.

Het archief van de RK parochie Sint-Jan Geboorte te Vlijmen bevat één charter uit 1553 dat afkomstig is uit het archief van het Nijmeegse norbertinessenklooster. Zie: Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Archief RK parochie Sint-Jan Geboorte te Vlijmen, 1365-1983 (1994-2004), inv.nr. 346: Verklaring van de priorin c.s. van het Maria Magdalenaklooster 'te Nonnen' te Nijmegen dat zij Jan IJmmen hebben gemachtigd om de achterstallige inkomsten van het klooster te innen, 1553. Zie voor een foto en een transcriptie de website van het Streekarchief Langstraat Heusden Altena.
Publicaties Kees Kokke, ‘Voorlopige lijst van stukken betreffende het nonnenklooster van de H. Maria Magdalena, later der orde van Premonstreit, te Nijmegen’, Nijmegen 1939; E.J. Harenberg en M.S. Polak, 'Oorkondenboek van Gelre en Zutphen tot 1326. Tweede aflevering, St.-Maria-Magdalenaklooster te Nijmegen, Munsterabdij te Roermond (eerste gedeelte)', Den Haag 1984; Rob Camps, 'Uit het Regionaal Archief Nijmegen. Het ‘gevluchte’ archief van het nonnenklooster van de heilige Maria Magdalena te Nijmegen (1250-1562)’, in: Jaarboek Numaga 65 (2018), p. 166-179.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 974 Klooster van de heilige Maria Magdalena (1248) 1250 - 1562, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".