149 Dienst Plantsoenen en Bosbeheer Gemeente Nijmegen 1920 - 1963


Hoofdcategorie 1 Openbaar bestuur
Subcategorie 1.1 Bestuursinstellingen
Hoofdcategorie 9 Natuur en milieu
Subcategorie 9.2 Natuurgebieden en parken
Archiefvormer Dienst Plantsoenen en Bosbeheer Gemeente Nijmegen (1920-1963)
Periode 1920 - 1963
Omvang 9,8125 m.
Medium Papier
Aantekeningen Gemeente Nijmegen; diensten en bedrijven
Openbaarheid Openbaar
Verantwoording Bert Schaart (1985), Ties de Mol (1987)
Geschiedenis van het archief Uit de notulen van de eerste vergadering van de Commissie van Bijstand voor de plantsoenen op 18 juni 1920 lijkt afgeleid te kunnen worden, dat de administratie van de Plantsoenendienst in het begin van de jaren twintig nog verzorgd werd door de plantagemeester. Naar aanleiding van opmerkingen van leden van deze commissie, dat bij de administratie van de plantsoenen op primitieve wijze boek wordt gehouden en dat hierin verandering moet worden gebracht, antwoordt de plantagemeester namelijk, dat van hem met het oog op zijn gevorderde leeftijd moeilijk kan worden verwacht, dat hij nog boekhouden gaat leren.1) Enige tijd daarna is in verband hiermee waarschijnlijk een speciale ambtenaar aangewezen, want in 1928 blijkt de administratie van de plantsoenen gevoerd te worden door een klerk in een kamer van het stadhuis. 2)
Zoals reeds vermeld besloot de gemeenteraad op 22 augustus 1928 tot de instelling van de funktie "boekhouder van Gemeentediensten". Aan deze boekhouder werden opgedragen de financiële administraties van Gemeentewerken, de Plantsoenendienst, het Woningbedrijf en het Grondbedrijf. Doel van deze centralisatie van administraties van diensten, die min of meer met elkaar verwant waren, was de doelmatigheid van de afzonderlijke administraties te vergroten.
Deze boekhouder trad dus min of meer in dienst bij de bovengenoemde diensten en bedrijven; de financiële administraties van deze diensten en bedrijven, door hem bijgehouden, maken daarom deel uit van de archieven van deze diensten en bedrijven. Hiernaast bestaat nog het eigen archief van de boekhouder van Gemeentediensten. Met ingang van 1 januari 1929 werd de financiële administratie van de plantsoenen, samen met die van de andere diensten en bedrijven bij deze boekhouder ondergebracht in het pand Valkhof 12. Niet geheel duidelijk is wie vanaf die tijd de overige administratie verzorgde. Het kantoor van de boekhouder van Gemeentediensten is in de oorlog gevestigd geweest in het pand Ridderstraat 4 en na de oorlog in het pand Van der Brugghenstraat 5.3)
In de oorlogsjaren is volgens een opgave (4) van de boekhouder van Gemeentediensten een deel van de correspondentie, personeelskaarten en afschriften van loonlijsten uit het archief tengevolge van oorlogshandelingen verloren gegaan.
In 1946 werd bij de administratie van de plantsoenen de code V.N.G. ingevoerd en met ingang van 1 januari 1950 werd door aanwijzing van Plantsoenen en Bosbeheer als tak van dienst als bedoeld in artikel 252 van de Gemeentewet verandering gebracht in de tot dan gevoerde financiële administratie. Door deze maatregel werd het mogelijk de administratie niet meer te voeren overeenkomstig de voor de algemene dienst van de gemeente geldende begrotingsmethode, maar deze te voeren naar de beginselen van de dubbele boekhouding. De kosten van Plantsoenen en Bosbeheer waren tot op dat moment over verschillende hoofdstukken van de gemeenterekening verdeeld, waardoor geen goed overzicht van de kosten van het bedrijf werd verkregen. Nu kon voortaan een afzonderlijke begroting en rekening van baten en lasten opgesteld worden; zo werd een kameralistische boekhouding omgezet in een meer commerciële boekhouding. De administratie bleef zoals voorheen opgedragen aan de boekhouder, inmiddels directeur van Gemeentediensten.5) In 1951 werd het bureau boekhouder van Gemeentediensten opgeheven; de financiële administratie van de Plantsoenendienst werd toen overgenomen door de nieuw opgerichte afdeling Administratie van Publieke Werken en Volkshuisvesting. 6)
Vanwege de opheffing van de dienst Plantsoenen en Bosbeheer als zelfstandige tak van dienst en de instelling van een afdeling Plantsoenen bij de dienst P.W. en V. werd het archief van de voormalige dienst op 1 juli 1963 afgesloten.

1) Archief van de Commissie van Bijstand voor de Plantsoenen, 1920 - 1941, Gemeente-Archief Nijmegen.
2) Secretarie Archief Nijmegen, serie 19, inventaris nr.: 2256.
3) Bodeboekjes van de gemeente Nijmegen.
4) Archief van de boekhouder van gemeentediensten, doos 1, correspondentie Van der Brugghenstraat.
5) Archief Plantsoenen en Bosbeheer, inventaris nr.: 63.
6) Archief Plantsoenen en Bosbeheer, inventaris nr.: 46, jaarverslag over 1951.
Verwerving Het archief van de dienst Plantsoenen en Bosbeheer werd op 21 mei 1975, samen met nog een aantal andere archieven van gemeentelijke diensten, op verzoek van de toenmalige gemeentearchivaris, dr.J.A. Schimmel, overgebracht van de dienst P.W. en V. naar het Gemeentearchief. Sindsdien staat het archief dus onder beheer van de gemeentearchivaris.
Op 13 oktober 1982 werd een aanvullend gedeelte overgebracht naar het Gemeentearchief.
De totale omvang van het overgedragen archief vóór de inventarisatie bedroeg 15 meter.
Selectie Het archief bleek nog een ander archief te bevatten, namelijk dat van de Nijmeegse Vereniging voor Volkstuinen. Het is als zelfstandig archief opgenomen in het depot van het Gemeentearchief.
Tijdens de inventarisatie heeft selectie en vernietiging plaatsgevonden aan de hand van de lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van na 1850, vastgesteld in 1983.
Onder meer werden de volgende categorieën van stukken vernietigd : afschriften van notulen van de maandelijkse besprekingen tussen de hoofden van takken van dienst, prijsaanvragen, offertes, bestellingen, inschrijvingsbiljetten voor houtverkopingen, gedrukte Gemeentebladen, nieuwjaarsredes van de burgemeester, lijsten van in uitvoering gekomen bouwwerken, een groot aantal financiële bescheiden en vele dubbelen.
Ordening Het archief van de dienst Plantsoenen en Bosbeheer bestrijkt de periode 1920 - 1963.
Zoals vermeld moet 1920 als beginjaar van de dienst beschouwd worden, terwijl in 1963 de dienst Plantsoenen en Bosbeheer als zelfstandige tak van dienst opgeheven is. In het archief bevindt zich tevens een aantal stukken over de periode 1855 - 1920 en bovendien nog twee oudere stukken (inventaris nrs. 516 en 561). Deze stukken, van belang voor de plantagemeester, zijn in 1920 als "retroacta" overgegaan naar de dienst Plantsoenen en Bosbeheer, aangezien deze nodig waren om de nieuwe dienst te kunnen laten funktioneren. Het gaat hier om relatief weinig stukken, al is er wel een geleidelijke toename over deze periode waar te nemen. Veel van deze stukken zijn aangetroffen bij stukken van na 1920. De door de dienst opgemaakte en ontvangen stukken over de periode 1920 - 1945 zitten veeal onderwerpsgewijs bij elkaar (houtverkopingen, wegenbeplantingen, D.U.W.-objekten, etc.). Het merendeel van de door de dienst opgemaakte en ontvangen stukken over de periode 1946 - 1963 is geclassificeerd en geordend volgens de code V.N.G.
Hoewel er in 1946 door de invoering van de code V.N.G. voor een groot gedeelte sprake is van een administratieve verandering bij de Plantsoenendienst en er dus een tweedeling in het inventarisschema gemaakt zou kunnen worden, is om de overzichtelijkheid en de raadpleegbaarheid van de inventaris te bevorderen toch besloten deze tweedeling niet aan te brengen. In de beschrijvingen is wel de scheiding 1945 - 1946 op veel plaatsen herkenbaar.
Als basis voor de indeling is de code V.N.G. gebruikt, aangezien een groot gedeelte van het archief reeds volgens deze code geordend was. De onderwerpsgewijs geordende stukken uit de periode 1920 - 1945 zijn in deze ordening ingepast. Dit was goed te realiseren, omdat de stukken van 1946 - 1963 per classificatienummer opgeborgen waren en daarbinnen niet zaaksgewijs. Zie bijvoorbeeld de inventarisnummers 172-173, 175-178, 188-189, 222-223, 267-268. Het gevolg hiervan is wel, dat het volgens de code V.N.G. geordende gedeelte van het archief niet meer als één blok in de inventaris terug te vinden is; daarom is achterin de inventaris een cordondantielijst opgenomen. Enkele classificatienummers bleken overigens onjuist te zijn; deze zijn echter ongewijzigd in de concordans opgenomen in verband met mogelijke verwijzingen. Wel is tussen haakjes achter deze nummers het juiste classificatienummer vermeld. In het inventarisschema is een hoofdindeling Algemeen - Bijzonder aangebracht en zijn de stukken betreffende bijzondere onderwerpen verder onderverdeeld in I Organisme, II Hulpmiddelen tot uitoefening van de taak en III Uitoefening van de taak.
De kaarten en tekeningen van de dienst Plantsoenen en Bosbeheer zijn na de opheffing van de dienst opgenomen in het kaartenbestand van de dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting en niet overgebracht naar het Gemeentearchief. De beschrijvingen van deze kaarten en tekeningen zijn ook niet opgenomen in de inventaris.
Er zijn geen eerdere pogingen gedaan het archief te inventariseren. Wel bestond er een magazijnlijst op het gedeelte van het archief, dat werd overgebracht in 1975. Voor het tweede, aanvullende gedeelte van het archief is door een medewerker van het Gemeentearchief, M. de Mol, in 1982 een magazijnlijst opgesteld, die aansloot op de al bestaande magazijnlijst.
De materiële toestand van het archief is goed.
Voorwaarden voor raadpleging Het gehele archief is openbaar, met uitzondering van de inventarisnummers 143 - 165, 192 - 194, 411 - 414, waarvoor tot het jaar 2000 toestemming voor raadpleging van de gemeentearchivaris vereist is.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 149 Dienst Plantsoenen en Bosbeheer Gemeente Nijmegen 1920 - 1963, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".