367 Gemeente Gasfabriek en Waterleiding Nijmegen 1872 - 1954


Hoofdcategorie 12 Economie en bedrijfsleven
Subcategorie 12.4 Gas, water en electriciteit
Archiefvormer Gemeente Gasfabriek en Waterleiding Nijmegen (1871-1954)
Periode 1872 - 1954
Omvang 4,5 m.
Medium Na de vernietiging en inventarisatie bedraagt de omvang 2,40 meter. De materiële toestand is goed.
Aantekeningen Gemeente Nijmegen; diensten en bedrijven
Openbaarheid Deels openbaar
Verantwoording H.B. Gielink (1985)
Geschiedenis van het archief Het archief van de Gemeentegasfabriek en Waterleiding bestrijkt de periode 1872 - 1954, maar van de periode van vóór de Tweede Wereldoorlog is slechts een gedeelte bewaard gebleven.
Uit o.a. enige brieven van de directeur uit 1945 en 1946 blijkt dat "een gedeelte van ons administratiegebouw, waarin o.m. het archief was ondergebracht, door oorlogshandelingen is verloren gegaan" en "dat bij de gedeeltelijke verwoesting van ons administratiegebouw aan de Van Broeckhuijsenstraat mede zijn verloren gegaan onze administratieve gegevens en
kasbescheiden van vóór 1943". (1). In 1955 schrijft de directeur van de Openbare Nutsbedrijven naar aanleiding van een vraag over het dienstverband van een voormalig werknemer in 1938: "Daar ons archief door oorlogshandelingen verloren is gegaan ..." (2). Wanneer het archief in juni 1983 door de Openbare Nutsbedrijven overgedragen wordt aan het gemeentearchief is echter onmiddelijk duidelijk, dat in ieder geval een aantal stukken over financiën en over personeel van vóór 1943 bewaard is gebleven; misschien omdat ze niet in dezelfde ruimte bewaard werden
als de gewone correspondentie. Over het archief van vóór de oorlog zijn vrijwel geen gegevens voorhanden, al blijkt wel dat de behuizing al in het begin van deze eeuw erg krap was. Het verzorgen van de administratie verliep ook niet naar wens; in 1902 werd door het Bureau voor Administratieve Controle te Zwolle een vernietigend rapport geschreven over de kwaliteit van de verzorging van de administratie. Overigens betreft het hier waarschijnlijk alleen de financiële administratie. Een gevolg van bovengenoemd rapport was onder andere het op wachtgeld zetten van de boekhouder. In 1918 wordt de kantoorruimte uitgebreid en op 1 augustus 1923 wordt het administratiekantoor van de Nieuwe Marktstraat overgebracht naar het perceel Van Broeckhuijsenstraat 21-23-25, waar tevens een toonzaal ingericht werd.

1) Archief van de Gemeente Gasfabriek en Waterleiding, inv.nr. 223
2). Archief van de Openbare Nutsbedrijven, inv.nr. 6
Verwerving Het archief werd samen met een gedeelte van de archieven van de Gemeente Electriciteitswerken en van de Openbare Nutsbedrijven in juni 1983 overgedragen aan het gemeentearchief. (1).

1) Archief van het Gemeentearchief, dossier betreffende het archief van de Openbare Nutsbedrijven
Aanvullingen In 2010 is een acquisitie uit 2007 (2007-240) toegevoegd; deze is beschreven in rubriek 4. Overige, onder nummer 310.
Selectie Naast de vernietiging door oorlogsgeweld is uit het archief van de na-oorlogse periode een vernietiging toegepast, die ruim bleef binnen de criteria zoals aangegeven in de lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van ná 1850, vastgesteld in 1983.
Ordening Het archief is te onderscheiden in drie delen, zoals ook het "inventarisschema" aangeeft. Allereerst de "Correspondentie", verdeeld in twee categorieën: de inkomende en uitgaande brieven, die met een letter- en cijfercode geboekt werden in de inschrijvingsregisters (b.v. B3 is Boekhouding), en de brieven, die in dezelfde registers ingeschreven werden, waarop het kenmerk "kluis" geschreven werd. Bij nadere beschouwing blijkt het hier om belangrijkere stukken te
handelen, die apart in een kluis bewaard werden, zoals voorschriften en contracten (inv.nrs. 100 - 109). De gebruikte codering is toegepast vanaf maart 1941, maar, waarschijnlijk gezien de geringe hoeveelheid bewaarde stukken van vóór die datum, is - later - dezelfde code ook aangebracht op de bewaarde stukken uit die periode (zie inv.nrs. 14 - 99). Ondanks het gegeven dat de gebruikte code geen logische opbouw kent en geen duidelijke systematiek vertoont, is toch besloten de oorspronkelijke ordening te handhaven, mede gelet op de geringe hoeveelheid stukken. Ten tweede "Financiën", waaronder zich alleen registers bevinden (inv.nrs. 111 - 138), en tenslotte "Personeel", bij de overbrenging voorzien van het kenmerk "P" (inv.nrs. 139 - 309).
Als gevolg van een acquisitie is in 2010 rubriek 4 toegevoegd.

In de gemeenteraadsvergadering van 3 november 1954 werd besloten om met ingang van
1 januari 1955 de Gemeentegasfabriek en Waterleiding op te heffen als gemeentelijk bedrijf. Tegelijkertijd werd besloten om met ingang van 15 november 1954 een nieuwe tak van dienst op te richten onder de naam Openbare Nutsbedrijven, waaraan de verzorging was toegewezen van de gas-, water- en electriciteitsvoorziening en de zorg voor het vervoer. De directeur van de Gas-
fabriek en Waterleiding werd eervol ontslagen en benoemd tot directeur van de Openbare Nutsbedrijven. Tot hoofd van de administratie werd K. de Boer aangesteld. De "Bedrijvenverordening 1951" werd bij de instelling van de nieuwe dienst aangepast. Met inachtneming van de paragrafen 52 en 53 van de Handleiding is besloten het archief van de Gemeentegasfabriek en Waterleiding tot aan de opheffing afzonderlijk te inventariseren en op te nemen in deze inventaris.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 367 Gemeente Gasfabriek en Waterleiding Nijmegen 1872 - 1954, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".