357 Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Nijmegen 1817 - 1997


Hoofdcategorie 14 Welzijn en maatschappelijke zorg
Archiefvormer Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Nijmegen (1817-1997)
Periode 1817 - 1997
Omvang 20,375 m.
Medium Papier
Aantekeningen Zie (voor eventueel ontbrekende stukken) ook het archief van de Openbare Bibliotheek Nijmegen en zijn voorgangers, 1916-2005.
Openbaarheid Deels openbaar
Verantwoording Harrij van de Vorstenbosch (1990)
Geschiedenis van het archief Het archief van het Departement stond vanaf de aanvang onder het beheer van de secretaris van het Departementsbestuur. Van tijd tot tijd werden archiefstukken van opgeheven commissies aan de secretaris overgedragen, uitgezonderd de archiefstukken van de Spaarbank van 1850 aangezien deze instelling van het Departement in 1915 een zelfstandige stichting werd. Volgens het successiebeginsel zijn de stukken van deze Spaarbank uit de periode 1850-1915 overgegaan naar de nieuwe stichting.
Aangenomen mag worden dat de secretaris in de beginperiode de stukken thuis bewaarde. Zeker is dat, na de aankoop van de twee panden op de hoek van de Hertogstraat en de
St. Canisiussingel in 1917, het archief bewaard werd in het pand aan de Hertogstraat. De lopende zaken werden afgedaan in het kantoor aan de St. Canisiussingel. Of in 1958, toen de twee genoemde panden verkocht werden, het archief meeverhuisde naar het complex aan de Guyotstraat / Groesbeekseweg kon niet worden vastgesteld.

Uit de dienstcorrespondentie van het Gemeentearchief met het bestuur van het Departement over de inbewaringgeving kon wel met redelijke zekerheid vastgesteld worden dat het archief jarenlang op de zolder van een van de scholen van het Departement was opgeslagen.
Van een Vereniging die in 1974 het eindjaar van de periode dat het archief bestrijkt bijna 160 jaren bestond, en die bovendien zeer actief was geweest, mocht een archief van een zekere omvang worden verwacht.
De omvang van het archief bedraagt echter 6,5 meter. Dit betekent dat veel archiefstukken door slordig beheer als verloren moeten worden beschouwd. Een voorbeeld hiervan is dat alle ingekomen brieven vóór 1930 en alle doorslagen van uitgaande brieven vóór 1885 ontbreken.
Helaas moet geconcludeerd worden dat er een aanzienlijke leemte is aan onderzoeksmogelijkheden.
Verwerving Het archief van het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen is in 1984 in bewaring gegeven aan het Gemeente-archief Nijmegen.
Het archief blijft eigendom van het Departement.

De archiefstukken van de Spaarbank van 1819 - 1833 zijn in 1970 door de Bondsspaarbank aan het Gemeente-archief Nijmegen geschonken.
Ordening Het archief werd bij de aanvang van de inventarisatie in een tamelijk chaotische staat aangetroffen. Enige steun bood een plaatsingslijst, opgemaakt na de inbewaringgeving door een medewerker van het Gemeentearchief.
Er was weinig oude orde te bespeuren in het archief. De series correspondentie die wel sporen van een oude ordening droegen, waren danig verstoord. Oorzaak daarvan was dat men onvoorbereid met een sterke aanwas van stukken te maken kreeg en niet tijdig maatregelen nam om de papierstroom te reguleren . Door de groeiende overheidsbemoeienis na de financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs met het openbaar onderwijs, nam het archief behoorlijk in omvang toe. Toen men van de gemeente ook nog zelf voor de gehele schoolgeldadministratie moest zorgen, is dat de administratrice, op dat moment werkzaam, teveel geworden wat bleek uit een rapport van de toenmalige secretaris, hetwelk hij opmaakte na het plotselinge vertrek van eerstgenoemde in december 1950. Hij constateerde: "De chaos die werd aangetroffen bij het onderzoek van de kasten was verbazingwekkend. Alles bleek jaren lang zonder enige ordening door elkaar in de kasten te zijn gesmeten. Contracten, brieven, quittanties recent en van jaren her lagen in stapels door elkaar". (1)
In zijn poging het archief te herordenen heeft de secretaris de series correspondentie slechts gedeeltelijk hersteld, getuige het feit dat er vanaf die tijd rubrieksgewijs geordende mappen gevormd zijn waarin ook ingekomen of doorslagen van uitgaande stukken uit die series gevonden werden.
De rubrieksgewijs geordende stukken zijn bij de inventarisatie intact gelaten, eventueel aangevuld met los aangetroffen stukken. Het geeft een goed beeld van wat er toendertijd als belangrijk werd ervaren.
Op de series correspondentie, respectievelijk "Gemengde School" en "Diversen" geheten, bestaat een toegang in de vorm van de twee registers van ingekomen en uitgaande stukken (2)

De ruggegraat van het archief wordt gevormd door de series notulen van de ledenvergaderingen en notulen van de bestuursvergaderingen. Deze twee series zijn bijna compleet. De hoofdindeling van de inventaris wordt gevormd door twee afdelingen. In de eerste afdeling treft men die stukken aan die onder de verantwoordelijkheid van het Departementsbestuur opgemaakt en/of ontvangen zijn. Dit vormt de hoofdmoot van het archief en laat meteen zien waar het zwaartepunt lag ten aanzien van de archiefvorming. De tweede afdeling bestaat uit zes verschillende gedeelten, gevormd door één van de vaste commissies of de directeur van de kweekschool.
Voorts is in het inventarisschema een verdeling Algemeen - Bijzonder aangebracht en zijn de stukken betreffende bijzondere onderwerpen verder onderverdeeld in I Organisme en II Taken.

Het archief bestrijkt de periode 1817 - 1974 en heeft na afscheiding van dubbelen, kasbewijzen, en bank- en girostrookjes een omvang van zes strekkende meter.
De afgescheiden stukken zijn volgens afspraak terruggegeven aan de bewaargever. Er is niet vernietigd.
Het beginjaar van de periode is het jaar van oprichting van het Departement. Het eindjaar is bepaald op 1974. Waarschijnlijk is dit zo gebeurd omdat archiefstukken tussen 1974 en 1984 nog veelvuldig door de administratie geraadpleegd moesten worden. De materiële toestand van het archief is redelijk te noemen.


De archiefstukken van de Spaarbank van 1819 - 1833 zijn in 1970 door de Bondsspaarbank aan het Gemeente-archief Nijmegen geschonken. Onder toepassing van het herkomstbeginsel zijn deze archiefstukken weer ingevoegd bij het archief van het Departement, waartoe ze oorspronkelijk ook behoorden. In de inventaris kan men ze in de tweede afdeling vinden.
Tenslotte dient de raadpleger geattendeerd te worden op de scriptie van G.J. Derksen met als titel "Het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen", die een goed beeld geeft van het Departement in de eerste veertig jaren en in het bijzonder een uitgebreide studie bevat naar de Spaarbank van 1819 - 1833.(3)

1) Zie inventaris nr. 388.
2). Zie inventaris nr.: 49 - 50.
3). Derksen, G.J., Het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen.Zaken van weldadigheid in de eerste helft van de 19e eeuw. Nijmegen, z.j. (doctoraalscriptie, eigen uitgave).Aanwezig in het Gemeente-archief Nijmegen onder nr. LZ-D-O Scr 93
Voorwaarden voor raadpleging Voor het raadplegen van archiefstukken jonger dan 25 jaar dient u schriftelijk toestemming te vragen aan de overdrager van het archief, of diens rechtsopvolger. Zodanige toestemming zal eveneens zijn vereist voor het afgeven van kopieën of uittreksels c.q. het verstrekken van inlichtingen uit deze bescheiden door de bewaarnemer aan derden. Bij uw bezoek aan de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen dient u de toestemming van de overdrager te tonen.


Inleiding op de aanvulling (1998)

Voor wat betreft de aanvulling op het archief van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, Departement Nijmegen over de periode 1985 - 1997 geldt, dat u voor het raadplegen van de inventarisnummers 870, 874, 882, 883, 907, 948, 965, 970 - 977, 981 - 982, 1017 - 1018, 1042 - 1044, 1056 - 1057, 1086 - 1087 en 1126 - 1128, voorzover de stukken jonger zijn dan 50 jaar, schriftelijk toestemming dient te vragen aan de gemeentearchivaris. Formulieren hiervoor kunt u verkrijgen op de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen. Toestemming zal alleen worden verleend voor inzage ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Zodanige toestemming zal eveneens zijn vereist voor het afgeven van kopieën of uittreksels c.q. het verstrekken van inlichtingen door de bewaarnemer aan derden.
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 357 Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Nijmegen 1817 - 1997, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".