Stichting Algemene Openbare Bibliotheek Nijmegen

Archiefvormer	Stichting Algemene Openbare Bibliotheek Nijmegen
Andere namen	1960-1965 Stichting Algemene Openbare Nuts Bibliotheek Nijmegen 1965-1974 Stichting Algemene Openbare Bibliotheek Nijmegen
Archief	1056 Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen
Soort entiteit	Organisatie
Type instelling	Particulier
Rechtsvorm	stichting
Plaats	Nijmegen
Algemene context	De in 1827 door het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen was de eerste niet-commerciële uitleenbibliotheek in de stad. De financiële situatie van de bibliotheek, waaraan in 1891 een Leeszaal ‘voor het volk’ werd toegevoegd, was vanaf het begin problematisch. De niet aan een godsdienstige richting gebonden bibliotheek kreeg al gauw concurrentie van allerlei katholieke bibliotheken.Vooral de in 1916 opgerichte Openbare Leeszaal en Boekerij (OLB) op R.K. grondslag deed haar geen goed. Anders dan de OLB kreeg de Nijmeegse Nutsbibliotheek geen subsidie van het rijk en de provincie en pas in 1931 gaf de gemeente haar een jaarlijkse bijdrage. De Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen voelde weinig voor de begin twintigste eeuw opgekomen leeszaalbeweging die streefde naar grotendeels uit de openbare middelen betaalde bibliotheken. De Nijmeegse Nutsbibliotheek sloot zich, anders dan de OLB, dan ook niet aan bij de in 1908 opgerichte Centrale Vereniging voor Openbare Leeszalen en Bibliotheken (CV). ‘t Nut vreesde zijn invloed op de bibliotheken te verliezen en dat zou ten koste gaan van hun doelgroep, de ‘volksklasse’. Toch bleef aansluiting bij de CV als een neutrale bibliotheek tot de jaren zestig een punt van discussie in het Nijmeegse Departement. In 1960 riep het Departement de Stichting Algemene Nuts Openbare Bibliotheek Nijmegen (SANOB) in het leven, die de bibliotheek weer tot bloei bracht.(1) 1) Jaarverslagen Nutsbibliotheek en Algemene Openbare Bibliotheek, RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nr. 160; Derksen, Het departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, p. 26-36; L. Strasser, De maatschappij tot Nut van 't Algemeen in Nijmegen, p. 30-31; H.J.M. van de Vorstenbosch, Inventaris van het archief van het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, p. XIII-XIV. Zie ook het achief van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, Departement Nijmegen, 1817 – 1997, inv.nrs. 696-713, 797-811.
Geschiedenis	De in 1827 door het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen opgerichte bibliotheek verkeerde in de jaren vijftig van de vorige eeuw in een deplorabele staat. Haar boekenbezit was tijdens de oorlog zwaar beschadigd en de bibliotheek was slecht gehuisvest. In een poging haar nieuw leven in te blazen riep het Departement in 1960 de Stichting Algemene Nuts Openbare Bibliotheek Nijmegen (SANOB) in het leven. De stichting ging de Algemene Nuts Openbare Bibliotheek beheren, die anders dan de oude Nutsbibliotheek, zich onderwierp aan de bepalingen en voorschriften die in de Rijkssubsidievoorwaarden 1921 aan bibliotheken werden gesteld. De steun van de rijksoverheid stelde haar in staat te investeren in betere huisvesting en gekwalificeerd personeel. Aanvankelijk bleef de bibliotheek sterk verbonden met ’t Nut. Zo werd het bestuur van de SANOB gekozen in de jaarlijkse ledenvergadering van het Departement. In 1965 werden de statuten echter zo gewijzigd dat het woord 'Nut' uit de naam van de stichting verdween. Ook nam het aantal bestuursleden uit kringen van ‘t Nut snel af. Wat resteerde, was de Algemene Openbare Bibliotheek (AOB), die zich uitdrukkelijk richtte op alle niet-katholieke inwoners van Nijmegen. Voor de bibliotheek trad een tijd van bloei in. In de jaren zestig opende zij twee filialen, een in Hatert en een in Groenewoud, terwijl er ook boeken werden uitgeleend aan verschillende bejaardenhuizen. Het toenemend aantal filialen van zowel de AOB als de Openbare Leeszaal en Boekerij (OLB) deed beide instellingen inzien dat meer samenwerking nodig was. Met name de dreigende vestiging van twee concurrerende filialen in het Hatertse winkelcentrum Ten Haltert in 1966 toonde de noodzaak van meer onderlinge afstemming. Contacten tussen de AOB en de OLB leidden in 1969 tot de eerste gezamenlijke activiteit: een bibliobus in Dukenburg. Er volgden gemeenschappelijke filialen in Hatert (1971) en Neerbosch-Oost (1973) en ten slotte smolten beide bibliotheken in 1974 samen tot de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek (GOB) gevestigd aan de Ridderstraat, waar het OLB zich twee jaar eerder gevestigd had. Tot 1 januari 1983 fungeerde de hoofdvestiging van de AOB aan de Guyotstraat als filiaal van de GOB. De taken van het AOB-filiaal Witsenburch werden overgenomen door het filiaal Groenewoud. (1) 1) Jaarverslagen Nutsbibliotheek en Algemene Openbare Bibliotheek, RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nr. 160-173 en 189-193; RAN, archief van het departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen 1817-1974, inv.nrs. 701-708; Dongelmans, Tussen singel en boulevard, p. 65-72.
Functies, beroepen of activiteiten	De bibliotheek leende boeken en tijdschriften uit. Er werden kleine tentoonstellingen ingericht en er hadden lezingen plaats. In de jaren zestig opende zij haar eerste twee filialen, een in Hatert en een in Groenewoud. Er werden ook boeken uitgeleend aan de bejaardenhuizen Levensavond, Julianaoord en Doddendaal.(1) 1) Jaarverslagen, RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nr. 160.
Structuur of genealogie	De Stichting Algemene Openbare Bibliotheek Nijmegen werd beheerd door een bestuur, bestaande uit ten minste zeven en ten hoogste dertien leden. Van deze bestuurleden werden drie leden benoemd door het bestuur van het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Het stichtingsbestuur benoemde uit zijn midden een voorzitter, vicevoorzitter, secretaris en penningmeester, die samen het dagelijks bestuur vormden.(1) De dagelijkse leiding van de bibliotheek berustte bij de directrice. Zij werd ondersteund door een tweetal administratieve krachten. Aan de vooravond van de fusie werden alle bibliotheekwerkzaamheden verricht door een tiental personen, de directeur, de waarnemend directrice, het hoofd uitlening, twee filiaalhoofden en vijf assistentes.(2) 1) Statuten AOB, RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nr. 168; Jaarverslag 1974 Stichting AOB, OLB en GOB, p. 30-31. 2) Jaarverslagen Nutsbibliotheek en Algemene Openbare Bibliotheek, RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nr. 160.
Bron(nen)	Regionaal Archief Nijmegen (RAN), archief van het Departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: 1817-1974, inv.nrs. 696-713, 797-811. RAN, archief van de Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek Nijmegen en haar voorgangers 1916 – 2005, inv.nrs. 151-201. G.J. Derksen, Het departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen: zaken van weldadigheid in de eerste helft van de 19e eeuw, scriptie, Nijmegen z.j. (A 742) M.J. Dongelmans, Tussen singel en boulevard: 75 jaar Openbare Bibliotheek in Nijmegen, Nijmegen 1991, p. 8-11, 22-23 en 65-72. M. Dongelmans, ‘"Voor den braaven huisvader": Maatschappij tot Nut van 't Algemeen leerde gewone burgers lezen’, in: De Gelderlander van 9 maart 1991. R.E.C. van der Pluym, Nijmegen Nutsstad: een historische schets van het departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen ter gelegenheid van het 200 jarig bestaan van de Maatschappij, Nijmegen 1984. L. Strasser, De maatschappij tot Nut van 't Algemeen in Nijmegen: 1817-1840, scriptie, Nijmegen 1968. H.J.M. van de Vorstenbosch, Inventaris van het archief van het departement Nijmegen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: 1817-1974, Nijmegen 1991

Reageren Delen