| Archiefvormer | Parochie St. Johannes de Doper te Balgoij |
|---|---|
| Andere namen | Statie van Balgoij |
| Archief | 1500 Parochie St. Johannes de Doper te Balgoij |
| Soort entiteit | Organisatie |
| Type instelling | Particulier |
| Datering | 1693-2013 |
| Plaats | Balgoij |
| Algemene context | In 1568 begon de Nederlandse opstand tegen de katholieke landsheer Filips II. De Staten van Gelderland sloten zich bij de opstand aan, verboden de uitoefening van het katholieke geloof en voerden de reformatie door. Voor het Land van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen betekende dit dat alle parochies werden opgeheven en dat de bisschop van Roermond, onder wiens geestelijk gezag het gebied viel, nauwelijks nog invloed had op het geloofsleven. De katholieke zielzorg werd echter overgenomen door reguliere priesters (jezuïeten, franciscanen, kapucijnen, karmelieten en norbertijnen) die, bij ontstentenis van parochies, missiestaties oprichtte. Formeel mochten zij hun werk niet uitoefenen, maar in de praktijk werd dit door de lokale autoriteiten toegestaan na het betalen van zogenoemde recognitiegelden. Van geweld tegen de illegale zielzorgers was zelden sprake. Nadat de Staten van Gelderland in 1730 een plakkaat uitvaardigden tegen reguliere geestelijken, werden de meeste staties door seculiere geestelijken van het bisdom Roermond overgenomen. In 1795, nadat de Bataafse Republiek was uitgeroepen, werd het katholieken weer toegestaan in vrijheid hun godsdienst te belijden. In dit jaar en de jaren daaropvolgend werden opnieuw parochies opgericht. Na opheffing van het bisdom Roermond in 1801 vielen deze parochies eerst onder de jurisdictie van de apostolisch vicaris van Grave-Nijmegen, vanaf 1851 onder die van de apostolisch vicaris van ’s-Hertogenbosch en vanaf 1853 onder die van de bisschop van ’s-Hertogenbosch. In 2008 besloot de bisschop het aantal parochies in zijn diocees drastisch te verminderen. De fusiegolf, die hiervan het gevolg was, was in 2016 afgerond; bijna alle oude parochies hadden toen plaatsgemaakt voor nieuwe, grotere parochies. |
| Geschiedenis | In 1609 werden de parochiekerk van Balgoij en de kapel van Keent, die al geruime tijd zonder priester zaten, aan de katholieke eredienst onttrokken. Voortaan gingen de katholieken van deze dorpen in Ravenstein of Velp naar de kerk, vanaf 1675 konden ze ook in Wijchen terecht waar zich een pastoor gevestigd had. In 1693 kregen ze toestemming in Balgoij een schuurkerk te openen, waarvan ook de katholieken van een deel van Nederasselt (o.a. het Eind en Hoogveld) gebruik maakten. In 1715 werd een nieuwe schuurkerk ingewijd. De statie werd aanvankelijk bediend door reguliere priesters, tot 1707 een karmeliet uit Boxmeer, daarna tot 1731 kapucijnen uit Velp. In 1730 vaardigden de Staten van Gelderland een plakkaat uit tegen regulieren, waarop de schuurkerk korte tijd werd gesloten. Vanaf 1732 waren aan de statie seculiere pastoors verbonden. In 1795 werd de statie omgezet in een parochie en in 1805 kregen de katholieken de oude parochiekerk van Balgoij terug; de schuurkerk werd in 1811 verkocht en gesloopt. De parochie bestond tot 2013, toen zij samen met elf andere parochies opging in de fusieparochie De Twaalf Apostelen. |
| Functies, beroepen of activiteiten | De voornaamste taken waren de zielzorg en de toediening van de sacramenten, zoals doop en huwelijk. |
| Structuur of genealogie | Het parochiebestuur werd gevormd door de pastoor, eventueel bijgestaan door een kapelaan, en een aantal (leken)kerkmeesters. |
| Bron(nen) | Schutjes, L.H.C.; Geschiedenis van het Bisdom ‘s-Hertogenbosch : derde deel; St. Michielgestel, 1872 Driessen, H.L.; De Retroacta van den Burgerlijken Stand in Gelderland; Utrecht, 1933 Visser, C. en J. van den Burg (red.); Religie in Maas en Waal; Beneden-Leeuwen, z.j. Heiningen, H. van; De historie van het Land van Maas en Waal; Zaltbommel, 1965 Rogier, L.J.; Geschiedenis van het katholicisme in Noord-Nederland in de 16e en 17e eeuw; Amsterdam, 1946 Jong, O.J. de, A.G. Weiler, L.J. Rogier e.a.; Geschiedenis van de kerk in Nederland; Utrecht, 1962 Inventaris DTB-boeken en Registers, werkgroep Maas en Waalse Geslachten; Documentatiecentrum Tweestromenland; Wijchen, 1996 www.geldersarchief.nl |