| Archiefvormer | Nijmeegse kraakbeweging |
|---|---|
| Archief | 1494 Collectie Nijmeegse kraakbeweging |
| Soort entiteit | Organisatie |
| Type instelling | Particulier |
| Datering | 1970 |
| Plaats | Nijmegen (1970) |
| Algemene context | Kraken is een gevolg van woningnood, een gebrek aan goede en goedkope woonruimte, gecombineerd met leegstand. Deze situatie deed zich voor in veel Nederlandse steden in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. In de twintig jaar tussen 1965 en 1985 waren delen van de Nederlandse jeugd in opstand. Provo, Kabouters, hippies, Dolle Mina, de Socialistiese Partij, studentenacties, het verzet tegen kernenergie en de plaatsing van nucleaire kruisraketten en last but not least de kraakbeweging waren uitingen van het protest van jonge mensen die zich tegen de levenswijze van de oudere generatie afzetten en zich tegen de bestaande maatschappelijke verhoudingen verzetten. Nijmegen was één van de centra van deze bewegingen. De basis was de studentenbeweging, die hier in de eerste helft van de jaren zeventig omvangrijk en radicaal was. Toen bleek dat de vele studentenacties weinig rendement opleverden, richtten studenten zich steeds meer op maatschappelijke problemen, met name de toestand in de Derde Wereld, de dreiging van atoomenergie en atoomwapens, de man-vrouwverhoudingen, de jeugdwerkloosheid en het gebrek aan woonruimte voor jongeren. Dit laatste gaf de kraakbeweging een impuls. Terwijl de eerste krakers (tot 1975) zich tot de jongerenhuisvesting beperkten, namen de volgende generaties de fundamentele ongelijkheid binnen de samenleving op de korrel. Kraken om voor zichzelf woonruimte te vinden evolueerde hierdoor tot een kraakbeweging met anarchistische trekjes, die kraakpanden inrichtte tot vrijplaatsen met eigen regels. Door het herstel van de economie, de toename van de werkgelegenheid voor jongeren, tegen leegstand en kraken gerichte wetgeving en een ander maatschappelijk klimaat verloor de kraakbeweging rond 1985 sterk aan betekenis. |
| Geschiedenis | Hoewel er tevoren sporadisch werd gekraakt, ligt het begin van de Nijmeegse kraakbeweging bij de Nationale Kraakdag op 5 mei 1970, toen er acht panden werden gekraakt. Tot midden jaren tachtig gebeurde dit nog een paar honderd keer. De gekraakte panden stonden verspreid over de gemeente, maar vooral in het centrum. Enkele spraakmakende kraakacties uit de jaren zeventig betroffen de Werkplaats Valkenburg aan de Driehuizerweg in 1971, waar drie jaar lang grote studentenfeesten werden gehouden; het leegstaande klooster van de zusters van Joanna Lestonac aan de Dobbelmanweg (1976) dat aan veertig bewoners onderdak bood; en een bakkerij aan de Fransestraat (1977), waar vijf vrouwen een onderkomen vonden, totdat de politie het pand na een jaar ontruimde. In 1970 bestond er een organisatie van de Verenigde Nijmeegse Krakers, die praktische en juridische informatie gaf en kraakacties plande. Eind jaren zeventig werd deze taak behartigd door een wekelijks Kraakkafé, tot 1978 op Groesbeekseweg 25, daarna boven café De Buizerd, Daalseweg 17, en ten slotte in kraakpand De Pontanus, Pontanusstraat 20. Ook zijn met enkele tussenpozen kraakkranten uitgegeven en de activiteiten van de Nijmeegse kraakbeweging gedocumenteerd. Eind jaren zeventig werden in Nijmegen net als elders grote panden / complexen gekraakt, zoals de Transrhenumwoningen aan Daalseweg (1978); Pontanusstraat 20-22 (1980), de uitzendlocatie van Radio Rataplan; en een deel van de Piersonstraat en Karregas (1981). De laatste actie is bekend geworden als de Piersonaffaire en geldt als een lieu de mémoire van de Nederlandse kraakbeweging. De Piersonaffaire kreeg deze status door de politieke voorgeschiedenis, de omvang van het bezette gebied, de grootscheepse deelname aan de acties, de ontruiming met militair materieel en ten slotte de massale demonstraties in de stad. Daarna was er enerzijds sprake van consolidatie, doordat de gemeente een aantal grotere kraakpanden aankocht en in andere gevallen de aankoop door woningbouwverenigingen ondersteunde. Anderzijds verliep het tij voor de in omvang snel slinkende kraakbeweging die door haar extreme optreden de goodwill bij de bevolking verloor die ze tijdens de Piersonaffaire had verworven. De laatste grote actie was de bezetting van de Mariënburcht – boven het winkelcentrum aan de Ziekerstraat – in 1987. Het was het einde van de periode waarin de Nijmeegse kraakbeweging een invloedrijke rol speelde. |
| Bron(nen) | Duivenvoorden, E. Een voet tussen de deur. Geschiedenis van de kraakbeweging (1964-1999), Amsterdam 2000 Timmermans, H. 70's in Nijmegen: tien krejatieve aksiejaren, Nijmegen 2007 |