| Archiefvormer | Schepenbank Mook |
|---|
| Archief | 1639 Schepenbank Mook |
|---|
| Soort entiteit | Organisatie |
|---|
| Type instelling | Overheid |
|---|
| Rechtsvorm | overheid |
|---|
| Datering | 1590-1797 |
|---|
| Plaats | Mook ([circa 1600] - 1797) |
|---|
| Opvolger(s) | Gemeente Mook en Middelaar en voorgangers |
|---|
| Algemene context | In de elfde en twaalfde eeuw bouwde de adellijke familie Flamensis vanuit Wassenberg een machtsbasis op in het gebied tussen Maas en Rijn waaruit zich de hertogdommen Gelre en Kleef ontwikkelden. Onder heerschappij van het huis Van der Mark ging Kleef in de zestiende eeuw deel uitmaken van een statencomplex dat ook de hertogdommen Gulik en Berg en het land van Ravenstein omvatte. Gelre kwam in 1543 (Verdrag van Venlo) in handen van het huis Habsburg, dat het voegde bij zijn Nederlandse statencomplex. Beide statencomplexen vielen aan het eind van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw uiteen door interne spanningen en externe druk. Kleef kwam in 1614 (Verdrag van Xanten) in handen van de keurvorst van Brandenburg. Gelre werd in 1648 (Vrede van Münster) opgedeeld tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en Spanje (Opper-Gelre). De koning van Pruisen, zoals de keurvorst van Brandenburg zich sinds 1701 noemde, wist in 1713 (Vrede van Utrecht) zijn positie in het gebied te versterken door een groot deel van Opper-Gelre te verwerven. In 1794 viel het leger van de Eerste Franse Republiek het Heilig Roomse Rijk binnen en bezette er het gebied ten westen van de Rijn, waaronder Pruisisch Opper-Gelre en een deel van het hertogdom Kleef. Deze gebieden werden in 1795 (Vrede van Bazel) door Pruisen afgestaan aan Frankrijk dat ze aanvankelijk onderbracht in een marionettenstaat, de Cisrheniaanse Republiek, maar in 1797 formeel annexeerde en in 1798 indeelde bij het departement van de Roer (département de la Roër). |
|---|
| Geschiedenis | Mook werd in 1227 door het Akense domkapittel en het Akense St.-Adelbertkapittel verkocht aan het graafschap Gelre, maar viel in 1473 toe aan het hertogdom Kleef. Een onderdeel van het bestuur vormde de schepenbank, waarvan het middeleeuwse ontstaan in Mook niet exact is vast te stellen. De schepenbank functioneerde tot het einde van de achttiende eeuw. In 1794 kwam Mook de facto en in 1797 de iure onder Frans bewind, dat alle oude bestuursinstellingen afschafte. Rechtspraak en bestuur werden gescheiden. De schepenbank verviel en Mook werd een gemeente naar Frans recht en model. |
|---|
| Functies, beroepen of activiteiten | De enige taak van de schepenbank was oorspronkelijk het handhaven van het recht samen met de schout, die over het algemeen geen lid van de schepenbank was. Dit handhaven vond zijn uitdrukking in de uitoefening van de criminele en civiele justitie, het verlenen van attestaties, het passeren van akten van overdracht en, later nog, het afkondigen van plakkaten en de zorg voor wezen. |
|---|
| Structuur of genealogie | De schepenbank was een rechterlijke instelling die in de 13e eeuw voor het eerst door middel van akten naar voren trad op het Limburgse platteland. De competentie van de schepenbank was ruimtelijk beperkt. Alleen binnen een bepaald gebied kon zij haar bevoegdheden over personen en goederen uitoefenen. Omgekeerd konden alleen grondbezitters die in het ressort woonden tot schepen benoemd worden door de landsheer. Al deze grondbezitters vormden samen met de niet-grondbezitters een rechtsgemeenschap. |
|---|
| Bron(nen) | R.M. Delahaye e.a., De archieven in Limburg, Alphen aan den Rijn, 1986 |
|---|