867 Gemeente Appeltern 1818 - 1983


Hoofdcategorie 1 Openbaar bestuur
Subcategorie 1.1 Bestuursinstellingen
Archiefvormer Gemeente Appeltern (1818-1983)
Periode 1818 - 1983
Omvang 104,4625 m.
Openbaarheid Deels openbaar
Verantwoording AoB (2008)
Geschiedenis van het archief De gemeentelijke archieven van Appeltern werden, zoals gebruikelijk op het Gelderse platteland, ten huize van de gemeentesecretaris bewaard. Bij het overlijden van burgemeester-secretaris J.J.C. Herckenrath bleek het archief te berusten in de westelijke benedenkamer van zijn huis.
In 1854 verhuisde het archief naar de secretarie, die zich ten huize van de timmerman C.A. Janssen bevond. Het was geplaatst in boekenkasten en in een achterkamertje. De stukken lagen daar tussen een beschot van planken en banken, vast tegen de muur, waardoor ze werden aangetast door vocht. De gemeentesecretaris J. van Woezik rapporteerde hierover aan het gemeentebestuur, opdat men hem later niet de schuld zou kunnen geven dat het archief door zijn zorgeloosheid zou zijn 'verteerd'.
Zes jaar later, in 1860, was er nog geen verbetering gekomen in deze toestand. Na de bouw van het raadhuis in 1875 werd het archief geplaatst de raadszaal en de secretarie.[16]
In 1926 bleek - volgens de verslagen van de provinciaal archiefinspecteur - het archief op het gemeentehuis bewaard te worden, voor een deel in de secretarie en voor de rest in een archiefruimte op zolder. De ordening liet te wensen over, maar gelukkig bleek het niet van de watersnood van 1926 geleden te hebben. Een brandvrije ruimte voor de belangrijkste stukken was gewenst. In 1931 bleek er enige orde te zijn aangebracht in archief, maar er was nog geen brandvrije ruimte. Bij de verbouwing van het gemeentehuis in 1941 werden twee boven elkaar gelegen archiefkluizen ingericht. In de benedenste kluis lagen de gemeenterekeningen met bijlagen, in bovenste kluis de rest van het archief.
In 1956 bleek men, wegens ruimtegebrek, ook weer een ruimte op de zolder voor de bewaring van het archief te gebruiken. Daaronder waren enkele 19e-eeuwse stukken die brandvrij behoorden te worden geborgen. Ondanks toezeggingen voor verbetering van de situatie, bleken deze daar in 1965 nog steeds te liggen. In 1969 werd de voormalige arrestantencel tot archiefruimte verbouwd, en in 1976 kwam er een nieuwe archiefruimte in het sousterrain. In 1983 werd er nog steeds archief op de stoffige en brandgevaarlijke zolder bewaard. Na de opheffing van de gemeente kwam er in de nieuwe gemeentehuis te Beneden-Leeuwen een ruime achiefruimte ter beschikking.
Na de fusie van de gemeenten werden de gemeentearchieven van Appeltern, Dreumel en Wamel overgebracht naar het nieuwe gemeentehuis te Beneden-Leeuwen. [17]




Verwerving In 1999 besloot de gemeente West Maas en Waal om haar oude archieven blijvend in Nijmegen te laten berusten. Dit gebeurde in het kader van een sterk door de provincie gestimuleerd plan om te komen tot regionaal archiefbeheer in het Rijk van Nijmegen en het Land van Maas en Waal. Hiertoe heeft zij het Regionaal Archief Nijmegen formeel als haar archiefbewaarplaats aangewezen. De archieven zijn daarna naar Nijmegen overgebracht.
Aanvullingen In 2016 is er een aanvulling gekomen van het blok Hinderwetvergunningen 1900-1983
In mei 2017 is er een aanvulling gekomen van twee dossiers.
Selectie Tijdens de inventarisatie is een aantal archiefbescheiden ter vernietiging geselecteerd op grond van de in 1983 in de Staatscourant gepubliceerde 'Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van de gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van na 1850' en de daarop verschenen aanvullingen. Hierbij is de nodige terughoudendheid in acht genomen. Zo is uit de periode 1940 - 1945 niets ter vernietiging geslecteerd. Uit de periode 1945 - circa 1954 zijn de stukken betreffende de wederopbouw ook uitgezonderd van vernietiging.
Ordening Oude orde

Zoals gebruikelijk met gemeentelijke archieven van voor de invoering van de Basis Archiefcode, bestaat het archief van de gemeente Appeltern voor een groot deel uit series. De series ingekomen en uitgaande stukken behoeven enige toelichting. Tot 1930 zijn vrijwel alle ingekomen stukken ingeschreven in chronologische agenda's. Een groot deel van de ingekomen stukken was oorspronkelijk in principe ondergebracht in één omvangrijke serie, gevormd volgens het agendastelsel, waarbij de stukken jaarlijks in chronologische volgorde zijn geordend op agendanummer.
De gemeente Appeltern sloot zich in 1930 aan bij het Registratuurbureau van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. [18] De registratuur heeft toen echter de door dit bureau gepropageerde Basis Archiefcode gebruikt om de stukken - ook met terugwerkende kracht tot 1850 - op onderwerp te ordenen. Daardoor rest van de oorspronkelijke serie ingekomen stukken nog slechts het gedeelte over 1818-1850. Aan dit oneigenlijk gebruik van de Basis Archiefcode kwam in 1940 een einde toen men de code ging gebruiken voor een zaaksgewijze ordening van dossiers. Op de stukken uit 1851-1939 is - op de uitgaande stukken naast het agendanummer - de Basis Archief code met potlood in de linkerbovenhoek aangebracht. Op de uitgaande stukken vanaf 1940 is de code getypt op de plaats waar voorheen het agendanummer werd vermeld.
De financiële organisatie van de gemeente was in de periode 1856-1930 naar de dorpen gesplitst in vijf afdelingen: Algemeen, Altforst, Alphen, Appeltern en Maasbommel. De gemeentebegrotingen en -rekeningen werden toen per afdeling opgemaakt.

Oude toegangen

Van het archief zijn alleen 19e-eeuwse inventarissen aanwezig: een uit 1865, een uit circa 1870, en een uit 1877 die is bijgehouden tot 1887. Een dossierinventaris van het archief van na 1940 is niet aangetroffen. [19]

Volledigheid, vernietiging, materiële toestand

Het archief van de gemeente Appeltern (1818 - 1983) maakt een tamelijk volledige indruk. De oorspronkelijke structuur is echter wel aangetast door de vooroorlogse herordening.
Uit het oudere gedeelte zijn, voor zover bekend, alleen in 1941 en 1952 de series getuigschriften van woonplaatsverandering uit 1850-1937 vernietigd. [20] Uit het jongere gedeelte zijn series vernietigd, maar vernietigingslijsten zijn niet aangetroffen.
Een groot aantal 19e-eeuwse stukken zijn in meer of mindere mate door vocht aangetast, waardoor zij niet raadpleegbaar zijn. Bij de beschrijvingen van de desbetreffende stukken is hiervan in een noot melding gemaakt. De staat van een aantal stukken is zelfs zo slecht dat, alvorens restauratie heeft plaatsgevonden, zij niet kunnen worden beschreven.

3. Verantwoording van de inventarisatie

Verantwoording van de inventarisatie, raadpleging

Het archief der gemeente Appeltern (1818 - 1983) is bij de inventarisatie in twee blokken verdeeld. De invoering door de gemeente Appeltern van de Basis Archiefcode voor zaaksgewijze dossiervorming in 1940 is als archivistische breuk gehanteerd. Dossiers, aangelegd in het eerste archiefblok (1818-1939), die in het tweede blok (1940-1983) zijn afgesloten, zijn in dat laatste geplaatst.
Bij de vooroorlogse herordening heeft men uit de serie ingekomen stukken archivalia van na 1850 gelicht en die rubrieksgewijs in mappen geordend. Het was ondoenlijk de oude orde is bij deze inventarisatie te herstellen; de mappen zijn in deze inventaris geplaatst onder het betreffende onderwerp.
Ten behoeve van de overzichtelijkheid van deze administratie zijn alle kadastrale registers ondergebracht in de periode 1818 - 1939.

Bij de inventarisatie zijn veertien gedeponeerde archieven aangetroffen, die in aparte inventarissen zijn beschreven. Het betreft de archieven van:

Archief 970 - Toegang 975 Dorp Appeltern, 1809 - 1810
Archief 971 - Toegang 977 Dorp Alphen, 1810
Archief 965 - Toegang 978 Gemeente Appeltern en Altforst, 1810 - 1817
Archief 966 - Toegang 807 Gemeente Alphen, 1810 - 1817
Archief 967 - Toegang 808 Gemeente Maasbommel, 1810 - 1817
Archief 1143 - Toegang 1279 Algemeen armbestuur van Alphen, 1815 - 1943
Archief 1144 - Toegang 1280 Algemeen armbestuur van Maasbommel, 1815 - 1943
Archief 1145 - Toegang 1281 Algemeen armbestuur van Appeltern, 1817 - 1943
Archief 1146 - Toegang 1282 Algemeen armbestuur van Altforst, 1827 - 1943
Archief 1147 - Toegang 1283 Dienst van Maatschappelijk Hulpbetoon Appeltern, [1941] 1944 - 1965
Archief 1148 - Toegang 1284 College van Zetters van Appeltern, 1843 - 1919
Archief 1149 - Toegang 1285 Houtvester in het eerste Jachtdistrict van Gelderland,
1821 - 1827
Archief 1152 - Toegang 1286 Collectie J.G. de Leeuw, 1926 - 1962
Archief 1153 - Toegang 1287 Collectie A. van Rossum, 1865 - 1869


Voorwaarden voor raadpleging Aan de openbaarheid van enkele archiefbescheiden zijn beperkingen gesteld ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Deze beperkingen gelden de akten van de burgerlijke stand (op grond van het Burgerlijk Wetboek, art. 17a, lid 1), de persoons- en archiefkaarten met bijbehorende hulpregisters (op grond van de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens art. 97 - 100) en een aantal andere archiefbestanddelen op grond van de Archiefwet 1995, artikel 15, lid 1 sub a).
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 867 Gemeente Appeltern 1818 - 1983, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".