1054 Dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting van de gemeente Nijmegen (1883) 1949 - 1984 (1990)


Hoofdcategorie 6 Ruimtelijke ontwikkeling
Subcategorie 6.1 Openbare werken
Subcategorie 6.2 Ruimtelijke ordening
Subcategorie 6.3 Volkshuisvesting
Archiefvormer Dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting van de gemeente Nijmegen (1949-1984)
Periode (1883) 1949 - 1984 (1990)
Bereik en inhoud De dienst had een gevarieerd takenpakket. Dat is goed terug te zien in zijn archieven, die een groot aantal onderwerpen bestrijken. De bemoeienissen van de dienst zijn terug te voeren op vijf hoofdprocessen:
1. wederopbouw: puinruiming, sanering, herbouw.
2. bepaling van de structuur van de stad: ontwikkelen en controleren van bestemmingsplannen, structuurplannen en stadsplannen, landmeting.
3. volkshuisvesting: krotopruiming, sanering, toetsing van aanvragen van bouwvergunningen
4. beheer van de openbare ruimte: aanleg en onderhoud van wegen, waterwegen, riolering, bossen, parken, plantsoenen, sportvelden, speelplaatsen en begraafplaatsen, toezicht op het marktwezen, verkeer, milieuhandhaving, toetsing van aanvragen van hinderwet- en reclamevergunningen, milieuhandhaving, zorg voor de gemeentelijke bloemisterij en boomkwekerij.
5. beheer van grond en gebouwen: verwerving en beheer van gemeente-eigendommen, bouw, verbouw en onderhoud van openbare panden.
Belangrijke thema’s waren de wederopbouw, krotopruiming en sanering (benedenstad), stadsvernieuwing en de stadsuitbreidingen.
Omvang 182,125 m.
Medium Papier
Openbaarheid Openbaar
Verantwoording Rob Meijer, Derk Prins, Fineke te Raa, Judith van Santen (2008-2024)
Geschiedenis van het archief Bij de instelling van de dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting (PW&V), per 1 oktober 1949, waren de afdelingen Openbare Werken, Stedebouw en Bouw- en Woningtoezicht gehuisvest in verschillende gebouwen. Elke afdeling vormde haar eigen archief. In 1951 ging de nieuwe afdeling Administratie centraal de regie voeren over de administratie, postregistratie en het archief. Het idee was dat dossiers van lopende zaken op de afdelingen bleven en als de zaak was afgedaan naar het centraal archief werden afgevoerd. In de praktijk gebeurde dit echter niet consequent en bleven afdelingen en individuele medewerkers zelf dossiers van afgesloten zaken archiveren, naast de centrale archivering. Daardoor was er sprake van de nodige ‘dubbele archivering’.
Vanaf 1954, toen alle afdelingen het pand aan de Canisiussingel 19A betrokken, werd het centraal archief daar bewaard in twee kelderruimtes. In 1968 kwalificeerde de dienst zijn archiefdepots als ‘voldoende’. Vanwege ruimtegebrek ging men in dat jaar gedeeltelijk over op verrijdbare stellingen. In de jaren zeventig kampte de dienst met huisvestingsproblemen en werden er verschillende gebouwen verspreid over de stad in gebruik genomen. Het centraal archief bleef echter berusten in het pand aan de Canisiussingel, totdat de dienst in 1982 verhuisde naar het gebouw Metterswane aan het Stationsplein 13. Toen de dienst per 1 januari 1985 werd opgeheven en de taken overgingen op de diensten en bedrijven van de ‘Harde Sector’, bleef een groot deel van de archieven van PW&V nog een aantal jaren berusten in Metterswane. Dossiers over nog lopende zaken werden overgedragen aan het bureau Registratuur van de nieuwe dienst Volkshuisvesting, een onderdeel van de ‘Harde Sector’, eveneens gevestigd in Metterswane.
Verwerving In de periode 1969-1996 werden tientallen strekkende meters archief van Publieke Werken en Volkshuisvesting (PW&V) in gedeelten overgebracht naar het Gemeentearchief Nijmegen, later Regionaal Archief Nijmegen (RAN). In 1998-2001 volgde de hoofdmoot en plaatste de dienst Projecten en Grondzaken, die de stukken toen beheerde, nog eens ruim 420 strekkende meter archief over. Daarbij werd afgesproken dat de archieven van PW&V eerst helemaal geïnventariseerd moesten zijn alvorens ook deze stukken konden worden overgebracht in de zin van Archiefwet 1995. In de loop van de tijd verwierf het RAN nog enkele aanvullingen op de PW&V-archieven, waaronder schenkingen van oud-medewerkers en stukken die waren aangetroffen in de kelder van het stadhuis. Ook bleken de archieven van enkele andere gemeentelijke organisatieonderdelen stukken te bevatten die thuishoren in de archieven van PW&V. In 2023 werd de inventarisatie van al deze onderdelen afgerond, waarna in 2024 de overbrenging in de zin van de Archiefwet 1995 kon plaatsvinden.
Selectie Sinds 1968 vond er jaarlijks selectie en vernietiging van stukken plaats. Vanaf 1978 gebeurde dit op basis van een door de gemeentearchivaris goedgekeurde interne stukkenlijst uit dat jaar (bijgewerkt in 1981) en nadien op grond van de landelijke ‘Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentearchieven’ uit 1983 en de daarop verschenen aanvullingen. Op basis van die laatstgenoemde lijst vond ook tijdens de bewerking van de archieven door het Regionaal Archief Nijmegen in de jaren 2008-2023 in verschillende rondes selectie en vernietiging plaats. Daarbij is nadrukkelijk rekening gehouden met de positie van de dienst en zijn archieven in het geheel van de gemeentelijke organisatie, met name de relatie tot de secretarie en het secretariearchief.
Ordening Vanaf de instelling van de dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting (PW&V) in 1949 werden de archiefstukken grotendeels zaaksgewijs geordend op basis van de Basisarchiefcode (BAC) van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Vanaf 1951 vormde de afdeling Administratie centraal archief voor de gehele dienst. Die afdeling hield een dossierinventaris bij, waarin de dossiers beschreven zijn op volgorde van classificatienummer van de BAC. Die code vormde tevens de ingang op de dossiers in de archiefdepots van de dienst. De beschrijvingen in de dossierinventaris zijn beknopt; de looptijd van de dossiers ontbreekt. Zoals gezegd hielden enkele afdelingen en individuele medewerkers ook nog zelf archief bij. Zo voerde de afdeling Bouw- en Woningtoezicht haar afgesloten dossiers over bouw-, hinderwet- en reclamevergunningen niet af naar het centraal archief, maar archiveerde die zelf.
Naast het centraal dienstarchief beheerde de afdeling Administratie nog twee aparte archiefbestanden van zelfstandige projectorganisaties waarin de dienst participeerde en die hij faciliteerde: de Coördinator Rehabilitatie Binnenstad en de Coördinator Stadsvernieuwing. Deze bestanden hadden een eigen ordening, hoofdzakelijk op project.

In de periode 2008-2023 zijn de archieven van PW&V met tussenpozen bewerkt door medewerkers van het Regionaal Archief Nijmegen. Dat heeft geresulteerd in een inventaris, waarin de stukken van het centraal archief, het archief van de Coördinator Rehabilitatie Binnenstad en het archief van de Coördinator Stadsvernieuwing in aparte rubrieken zijn beschreven.
Bij aanvang van de bewerking maakten de PW&V-archieven een vrij volledige, maar wel gefragmenteerde en vrij chaotische indruk, mede doordat er sprake is geweest van ‘dubbele archivering’ door de archiefvormer en doordat er stukken over een langere periode in gedeelten zijn overgebracht en overgeplaatst. Tijdens de bewerking is de oude ordening van het centraal archief volgens de BAC zoveel mogelijk gehandhaafd. Archiefstukken die door de dienst destijds niet in het centraal archief zijn opgenomen, zijn volgens de rubricering van de BAC geïntegreerd in een nieuwe, beschrijvende inventaris. Binnen de rubrieken zijn de beschrijvingen chronologisch geplaatst, tenzij een systematische indeling meer voor de hand lag. Om praktische redenen is ervoor gekozen om de archiefbestanddelen in de beschrijvende inventaris niet doorlopend te nummeren.
Het centraal archief bevat een aantal stukken van vóór de instelling van de dienst in 1949 of van na de opheffing per 1 januari 1985. Deels betreft het dossiers waarvan de afhandeling grotendeels, maar niet geheel, plaatsvond gedurende de bestaansperiode van PW&V. Daarnaast gaat het om zogenaamde ‘retroacta’, oudere stukken waarop de dienst moest terugvallen bij de uitoefening van zijn werkzaamheden, en die nodig zijn voor een goede reconstructie van de werkwijze.
Bestaan en bewaarplaats van kopieën Van enkele opmerkelijke foto’s in dossiers zijn scans gemaakt die men kan bekijken in de beeldbank van het Regionaal Archief Nijmegen. Bij de betreffende beschrijvingen in de archiefinventaris wordt men hiernaar verwezen door middel van een link.
Verwante archieven De onderzoeker wordt nadrukkelijk geattendeerd op archief 729: Secretarie van de gemeente Nijmegen, 1946-1984. Dat archief bevat veel dossiers over zaken die ook aan de orde komen in de archieven van Publieke Werken en Volkshuisvesting (PW&V). Bovendien bevat het vastgestelde exemplaren van stukken waarvan de concepten of afschriften in de archieven van PW&V zijn vernietigd.
Verder zijn twee archieven relevant die onder meer archiefstukken van PW&V bevatten. Zij zijn altijd als aparte archiefbestanden beschouwd en ook als zodanig beschreven:
- archief 594: Kadastrale en landmeetkundige kaarten en registers van de gemeente Nijmegen, (1816) 1822-1970
- archief 1320: Centraal tekeningenarchief van de uitvoerende diensten van de gemeente Nijmegen, circa 1839-1984 (ter inzage onder voorwaarden)

Om praktische redenen zijn tijdens de bewerking door het Regionaal Archief Nijmegen drie grote series afgesplitst en samen met verwante stukken uit andere archieven gecombineerd tot afzonderlijke seriearchieven:
- archief 1335: Bouwvergunningen gemeente Nijmegen, 1816-2005
- archief 1646: Hinderwetvergunningen gemeente Nijmegen, 1897-2011
- archief 1804: Reclamevergunningen gemeente Nijmegen, 1910-2011 (ter inzage onder voorwaarden)

Bij het centraal archief zijn drie gedeponeerde archieven aangetroffen. Daarvan zijn er twee afkomstig van ambtenaren die ‘in hun privé-tijd voor deze activiteiten werkzaamheden hebben verricht’. Het derde archief, dat van de Supervisor van de Wederopbouw, was een totaal op zich zelf staand archief, dat een eigen leven heeft gehad en dat uitsluitend ten dienste van de supervisor stond. Deze bestanden zijn niet beschreven in de inventaris van de archieven van PW&V, maar als afzonderlijke archieven behandeld:
- archief 261: Stichting Vivat Noviomagum Nijmegen, 1947-1962
- archief 263: Comité Nijmegen 1850 Jaar Stad, 1954-1956
- archief 608: Supervisor van de Wederopbouw te Nijmegen, 1945 - 1962
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 1054 Dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting van de gemeente Nijmegen (1883) 1949 - 1984 (1990), inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".