Politiek-cultureel centrum O42


ArchiefvormerPolitiek-cultureel centrum O42
Andere namen Politiek cultureel centrum O42
O42
Archief803 Politiek-cultureel centrum O42
Soort entiteitOrganisatie
Type instellingParticulier
RechtsvormStichting
Datering1976-2000
PlaatsNijmegen, Oranjesingel 42 (1976-2000)
Opvolger(s)Lux
Algemene contextIn 1966 werd het traditionele Nijmeegs Studenten Corps (NSC) omgevormd tot de progressieve Unie van Studenten in Nijmegen (USN), een ‘politieke studentenvakbond’. De USN nam ook de exploitatie over van het pand Oranjesingel 42, de universitaire mensa en het studententrefcentrum. Nadat deze functies in 1970 waren overgegaan naar het U-huis aan de Molukkenstraat, deed Oranjesingel 42 alleen nog dienst als nachtcafé. De USN die hierover ontevreden was, besloot het gebouw midden jaren zeventig om te vormen tot een thuishaven voor organisaties die zich bewogen op het ‘snijpunt van politiek en cultuur’ en hun wortels hadden in de actieve linkse studentenbeweging, maar ook een brug konden slaan naar het stedelijke publiek.
GeschiedenisBijna een jaar na de formele oprichting op 13 juli 1976 opende O42 – zo genoemd naar het adres Oranjesingel 42 - zijn deuren op 1 april 1977 voor het publiek. In de tussentijd was het pand met financiële steun van de Stichting Nijmeegs Universiteits Fonds (SNUF) verbouwd. O42 verschafte daarna kantoor- en vergaderruimte aan organisaties als de belangenorganisatie voor homoseksuelen COC, het politiek-cultureel tijdschrift ‘Tegenspraak’, de culturele organisatie voor Surinamers in Nijmegen ‘Winawan’ en de USN zelf. Aan andere organisaties bood O42 een podium: Filmhuis Nijmegen, de Werkgroep Improvisatie Muziek (W.I.M.), het Rockcafé, het Nijmeegs Politiek Kafee, het Literair Café en de Initiatiefgroep Moderne Muziek.
Dankzij deze activiteiten vonden steeds meer Nijmegenaren hun weg naar O42 (1979: 65.000 bezoekers; 1980: 100.000). Dit waren niet alleen linkse studenten, maar ook academici die liever een arthouse-film dan een Hollywood-kraker zagen of die belangstelling hadden voor een stevig politiek debat. Dankzij deze nieuwe publieksgroepen werd de sfeer van O42 minder studentikoos. Ook realiseerde de gemeente zich dat het centrum een bijzondere plaats in het culturele leven van Nijmegen had verworven. Ze gaf eerst incidenteel en vanaf 1987 structureel subsidie.
In 1984 was het Filmhuis ontgroeid aan O42 dat slechts over één zaal (de Blauwe Zaal) beschikte, en verhuisde het naar Cinemariënburg waar plaats was voor meer zalen. Het COC ruilde datzelfde jaar O42 in voor een eigen onderkomen: Villa Lila aan de In de Betouwstraat. Door deze verhuizingen kwam er meer ruimte voor podiumkunsten. O42 was eind jaren tachtig een van de toonaangevende jazzpodia van Nederland met ongeveer veertig concerten per jaar, die deels rechtstreeks door de VPRO-radio werden uitgezonden. Popmuziek was vertegenwoordigd door ‘Dansen op Nivo’ (veertig liveoptredens per jaar) en ‘Rockcafé Plus’ (twintig popconcerten). Ook werden er jaarlijks tachtig theater- en dansvoorstellingen uitgevoerd. Bovendien nam O42 in 1988 samen met studentenvereniging Diogenes het initiatief tot de Valkhof-affaire, het succesvolle en in 2018 nog steeds bestaande programma voor alternatief Nijmegen tijdens de Vierdaagsefeesten.
Ondanks de gewaardeerde rol die O42 in het politiek-culturele leven van Nijmegen vervulde, waren er voortdurend grote geldzorgen. Meermalen dreigde het centrum ten onder te gaan, maar telkens bleken universiteit en gemeente bereid tot een reddingsactie. Het geduld was echter niet eindeloos. Toen het vervallen Mariënburgplein in het kader van het plan ‘Centrum 2000 plan’ werd opgewaardeerd tot een cultureel zwaartepunt binnen het stadscentrum, kwam het einde van O42 in zicht. In 2000 fuseerde het politiek-cultureel centrum met Cinemariënburg. Het nieuwe film-, theater- en debatcentrum Lux werd aan het Mariënburgplein gevestigd.

Functies, beroepen of activiteitenDe organisatie van publieksactiviteiten met een progressief dan wel alternatief karakter op de gebieden debat en uitvoerende kunsten, aanvankelijk vooral bedoeld voor studenten en jonge academici, later steeds meer gericht op een hoogopgeleid publiek van alle leeftijden.
Structuur of genealogieStichting met een algemeen en een dagelijks bestuur. De dagelijkse leiding berustte bij een directeur die werd bijgestaan door enkele stafmedewerkers. Vanaf 1988 overlegden zij in het stafoverleg.
Vanaf 1976 tot 1994 werd het programma grotendeels verzorgd door ‘gebruikersgroepen’, stuk voor stuk vrijwilligersorganisaties. In het gebruikersoverleg bespraken zij samen met de staf van O42 de programmering. Omdat de gebruikersgroepen naar de zin van de leiding van O42 teveel op hun eigen deelbelang en onvoldoende op het gemeenschappelijke aspect letten, hief de directie deze groepen midden jaren negentig op. Voortaan nam de staf van O42 de programmering zelf ter hand.
Bron(nen)Uitterhoeve, W., 'Oranjesingel 42: Van aristocraten, corpsstudenten, soldaten, mensagangers, activisten en een reurig cultuurcentrum.' Nijmegen 2019