232 Oud Burgeren Gasthuis 1592 - 1811


Hoofdcategorie 14 Welzijn en maatschappelijke zorg
Subcategorie 14.1 Armenzorg en liefdadigheid
Subcategorie 14.3 Bejaardenzorg
Archiefvormer Oud Burgeren Gasthuis (1592-1811) (1592-1811)
Periode 1592 - 1811
Bereik en inhoud Series notulen en jaarrekeningen, stukken betreffende het vermogen en de toelating, verzorging en bedeling van personen.
Omvang 16,375 m.
Medium Papier en perkament
Openbaarheid Openbaar
Verantwoording Govert Boomsma (2019)
Geschiedenis van het archief Bij de oprichting van het Oud Burgeren Gasthuis (OBG) in 1592 zullen de archieven van de rechtsvoorgangers, het Sint-Nicolaas Gasthuis (1330) in de Grotestraat en het Sint-Jacobs Gasthuis (1438) in de Hezelstraat, zijn overgebracht naar het gasthuisgebouw in de Molenstraat. Daar vormde men één archiefbestand, waarin de archieven van het OBG en voorgangers vermengd raakten.
Bij de verbouwing van het gasthuisgebouw in 1846 werd naast het kantoor van de secretaris-rentmeester een archiefruimte gemaakt. Op het kantoor was een brandkast met twaalf laden aanwezig voor de eigendomsbewijzen. De regenten J.M. van Pabst van Bingerden en A.W. van Roggen, die de zogenaamde archiefcommissie vormden, berichtten in de vergadering van het college van regenten van 19 mei 1869 een inventaris van de archieven van het OBG en voorgangers over de periode 1330-1867 te hebben gemaakt. De inventaris verscheen in 1871 in druk (J.M. van Pabst van Bingerden, ‘Inventaris van het Oud Archief van het Oud-Burger-Gasthuis’). Daarin klaagde Van Pabst van Bingerden dat er veel oude stukken verloren waren gegaan.
In 1928 werd een nieuwe en grotere archiefkluis gebouwd naast het kantoor van de secretaris-rentmeester. In 1944 voltooide de toenmalige secretaris-rentmeester E.M. Hekking een inventaris van de archieven van het OBG en voorgangers over de periode 1330-1940 (‘Inventaris van het archief van het Oud Burgeren Gasthuis’), die de inventaris van Pabst van Bingerden verving. Ook Hekking maakte geen onderscheid tussen de verschillende archieven.
Bij de evacuatie van het gebouw aan de Molenstraat 41 in 1943 werden de archieven van het OBG en voorgangers overgebracht naar het Stadsarchief in de Mariënburgkapel. Deze bleef als door een wonder voor vernieling door het oorlogsgeweld gespaard. De gemeentearchivaris kon dan ook na de oorlog berichten dat er van de archieven van het OBG niets verloren was gegaan; ze hadden alleen wat vochtschade. Na de bevrijding gingen de archieven weer terug naar het gebouw aan de Molenstraat.
In 1967, bij de verhuizing van het OBG naar de Professor Cornelissenstraat 2, werden de archieven ondergebracht in een kluis in de kelder van het nieuwe gebouw. Daarin werd dezelfde indeling aangehouden als in de oude archiefkluis. In 1977 gaf het OBG zijn historische archieven in bruikleen aan het Gemeentearchief Nijmegen (tegenwoordig Regionaal Archief Nijmegen). In 2018 werd de bruikleen omgezet in een schenking.
Verwerving Bruikleen 1977; schenking 2018
Selectie Een protocol van gelichte grootburgerbrieven over de periode 1581-1809, oorspronkelijk afkomstig uit archief 1: Stadsbestuur Nijmegen, 1196 - 1810, is teruggeplaatst in dat archief (inv. nr. 4653).
Ordening De stukken van Oud Burgeren Gasthuis (OBG) werden na de fusie van 1592 vermengd met die van het Sint-Nicolaas Gasthuis en het Sint-Jacobs Gasthuis. In de inventaris van J.M. van Pabst van Bingerden uit 1871 (J.M. van Pabst van Bingerden, Inventaris van het Oud Archief van het Oud-Burger-Gasthuis) zijn de stukken vanaf 1330 tot 1869 beschreven; de nadruk valt op de charters (perkamenten of papieren oorkonden) die in een chronologische lijst zijn beschreven.
Bij aanvang van de inventarisatie door Govert Boomsma (2018) waren zij geordend volgens de inventaris van E.M. Hekking uit 1944 (E.M. Hekking, Inventaris van het archief van het Oud Burgeren Gasthuis). Deze bevat een regestenlijst van de charters en een globale beschrijving van de registers en losse stukken. Daarbij was een codering gebruikt die was afgeleid van de berging in de archiefkluis: een hoofdletter (kast), een Arabisch cijfer (plank), een Romeins cijfer (deel of doos) en eventueel nog een Arabisch cijfer (envelop in doos). In alle rubrieken bevonden zich archiefstukken die vanaf 1592 door het OBG waren gevormd.

Tijdens de inventarisatie door Govert Boomsma (2018) zijn van het vermengde archiefbestand van het OBG en zijn voorgangers weer separate archieven gevormd.
De hoofdindeling van de inventaris van het OBG is:
1. Stukken van algemene aard;
2. Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen.
De hoofdrubriek ‘Stukken van algemene aard’ bevat uitsluitend vergaderstukken. Binnen de hoofdrubriek ‘Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen’ bestaan twee rubrieken: ‘Organisme’ en ‘Taakuitvoering’, die op hun beurt zijn onderverdeeld in subrubrieken.

De subrubriek ‘Eigendom’, waar de stukken over de bezittingen zijn beschreven, is verreweg het grootst. In deze rubriek is een geografische onderverdeling gehanteerd die is gebaseerd op de staatkundige indeling (steden, ambten, kerspels en heerlijkheden) zoals deze ten tijde van de archiefvorming bestond. Binnen de (sub)rubrieken zijn de archiefbeschrijvingen in principe chronologisch geordend.
Van een aantal stukken van vóór 1592 kon niet worden bepaald of zij oorspronkelijk deel uitmaakten van het archief van het Sint-Nicolaas Gasthuis, het Sint-Jacobs Gasthuis of het OBG. Zij zijn beschreven in rubriek 1.3 van de inventaris van het archief van het OBG (1592-1811).
Voorwaarden voor raadpleging Enkele stukken zijn niet raadpleegbaar vanwege de slechte materiële staat.
Publicaties Bijleveld, J.F., Iets over het Oud-Burgeren Gasthuis te Nijmegen. Nijmegen 1871;
Keijser, J.A.M.P., Het Oud-Burgeren Gasthuis te Nijmegen 1592-1992. Nijmegen 1992;
Lammerts van Bueren, A., Het Oud-Burgeren Gasthuis te Nijmegen, van Middeleeuws gesticht tot modern tehuis. Nijmegen 1967;
Schimmel, J.A., Burgerrecht te Nijmegen 1592-1810., geschiedenis van de verlening en burgerlijst. Nijmegen – Tilburg 1966 (Bijdragen tot de geschiedenissen van het zuiden van Nederland VII).
AanvraaginstructieOpenbare archiefstukken kunnen via de website en in de studiezaal van het Regionaal Archief Nijmegen worden aangevraagd. Om een archiefstuk aan te vragen via onze website, gebruikt u de knop ‘Aanvragen’ op de detailpagina van het archiefstuk. Om een archiefstuk in de studiezaal aan te vragen noteert u op een aanvraagbriefje de naam van het archief en het inventarisnummer van het betreffende archiefstuk. Zie voor adres en openingstijden de website: https://regionaalarchiefnijmegen.nl.
Citeerinstructie Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanhaling. Volledig: "Regionaal Archief Nijmegen (RAN), 232 Oud Burgeren Gasthuis 1592 - 1811, inventarisnummer …." Verkort: "RAN, verkorte titel archief, inv.nr. …".