| Archiefvormer | Openbare Nutsbedrijven |
|---|---|
| Archief | 54 Openbare Nutsbedrijven Nijmegen |
| Soort entiteit | Organisatie |
| Type instelling | Overheid |
| Rechtsvorm | Overheid |
| Datering | 1954-1989 |
| Plaats | Nijmegen, van Broeckhuysenstraat 21-25 (1954-1977) , Waalkade 7 (1954-1974) , St. Jorisstraat 26 (1961-1974) , Oude Haven 7 (1965-1971) , Sperwerstraat 54 (1965-1974) , Voorstadslaan 75 (1965-1974) , Winselingseweg 10 (1977-1989) |
| Voorganger(s) | Gemeente Electriciteitswerken Nijmegen Gemeente Gasfabriek en Waterleiding Nijmegen |
| Opvolger(s) | Centrale Vervoersdienst Nijmegen NV Zuid-Gelderse Nutsbedrijven |
| Algemene context | De gas-, drinkwater- en elektriciteitsvoorziening in Nijmegen werd vanaf eind negentiende eeuw verzorgd door de gemeente Nijmegen, door respectievelijk de Gemeente Gasfabriek en Waterleiding en het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf. |
| Geschiedenis | Oprichting Op voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders besloot de gemeenteraad in de vergadering van 3 november 1954 om met ingang van 15 november een nieuwe tak van dienst in te stellen onder de naam Openbare Nutsbedrijven. De Bedrijvenverordening 1951, waarin de zelfstandigheid van gemeentelijke diensten geregeld was, was daarop van toepassing. In dezelfde vergadering werden de Gemeente Gasfabriek en Waterleiding en het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf met ingang van 1 januari 1955 opgeheven. Als gevolg van het toenemend aantal woningen en de groeiende welvaart namen de werkzaamheden van de dienst jaarlijks toe. Het gas- en waterverbruik stegen in tien jaar tijd met ongeveer 30%, het verbruik van elektriciteit verdubbelde. In de eerste jaren traden direct grote veranderingen op. De elektriciteitscentrale aan de Waalkade, ‘Centrale Nijmegen’ geheten en sinds 1908 in werking, werd in 1955 buiten gebruik gesteld. Het complex werd pas rond 1970 gesloopt. Vanaf 1936 voorzag de centrale van de Provinciale Gelderse Elektriciteits Maatschappij bij de monding van het Maas-Waalkanaal de stad en omgeving van stroom. De gasfabriek nabij het station werd midden jaren vijftig gesloopt. Cokesgas werd niet meer ter plaatse uit steenkool geproduceerd, wel werd gas nog opgeslagen in een gashouder aan de St. Teunismolenweg. Vanaf eind jaren zestig maakte het cokesgas plaats voor aardgas. Huisvesting De huisvesting van de dienst leverde van het begin af aan moeilijkheden op. In 1954-1955 werden de directie en de technische diensten ondergebracht in enkele gebouwen aan de Waalkade, terwijl de administratie gehuisvest werd aan de Van Broekhuysenstraat. Verspreid over de stad, zoals aan de Oude Haven, Sperwerstraat en Voorstadslaan, bevonden zich nog loodsen en magazijnen. Aan de St. Jorisstraat was een toonzaal, later een adviescentrum. Op een gegeven ogenblik had de dienst veertien gebouwen in gebruik. Deze situatie duurde voort totdat in februari 1977 alle onderdelen van de dienst bijeengebracht werden in nieuwbouw op het Nyma-terrein aan de Winselingseweg. N.V. Gazog In 1954 besloten de gemeenteraden van Groesbeek, Wijchen en Druten tot oprichting van de Naamloze Vennootschap Maatschappij tot gasvoorziening Zuid-Oost Gelderland (N.V. Gazog). Op 17 juni 1958 werd een dienstovereenkomst met de gemeente Nijmegen gesloten. Alle gemeenten in het verzorgingsgebied, alsmede de provincie en de gemeente Nijmegen, waren aandeelhouder van de N.V. De directie werd gevoerd door de directeur van de Openbare Nutsbedrijven. Het hele bedrijfsapparaat van de Nutsbedrijven verleende diensten aan de N.V. Gazog. De administratie van dit bedrijf werd ook door de administratie van de Nutsbedrijven verzorgd. Fusie In 1989 gingen de Openbare Nutsbedrijven en de N.V. Gazog samen in de Zuidgelderse Nutsbedrijven NV. |
| Functies, beroepen of activiteiten | Het voorzien van de burgers en bedrijven van gas, water en elektriciteit. |
| Structuur of genealogie | De nieuwe dienst bestond aanvankelijk uit vier afdelingen: * Elektriciteit * Gas en Water * Vervoer * Administratie. In 1956 werd de afdeling Vervoer opgenomen in de nieuw opgerichte gemeentedienst Centrale Vervoersdienst. Dankzij een toenemende mechanisatie en automatisering bleef het personeelsbestand de eerste tien jaar van het bestaan van de Openbare Nutsbedrijven vrijwel gelijk, ongeveer 400 personen. Binnen de Openbare Nutsbedrijven bevond zich een afdeling die belast was met de technische verzorging van de gasvoorziening in het gebied tussen Waal en Maas, van Heerewaarden tot aan de Duits-Limburgse grens. |
| Bron(nen) | Beens, J., GAZOG (NV Maatschappij tot gasvoorziening zuid-oost Gelderland) Inventaris van de archieven 1955-1983, Nijmegen, 1987. De Gelderlander, 1989. Gieling, H.B. en M.M.M. de Mol, Inventaris van de archieven van de Gemeentegasfabriek en Waterleiding 1872-1954, van de Gemeente Electriciteitswerken 1907-1954 en van de Openbare Nutsbedrijven van de gemeente Nijmegen 1954-1964, Nijmegen, 1985. Nabuurs, N., Lokaal bestuur en gemeentelijke overheid te Nijmegen, 1945-1984, Gemeentearchief Nijmegen, 1996. Onder één dak. Uitgave van de Openbare Nutsbedrijven ter gelegenheid van de opening van de nieuwbouw aan de Winselingseweg, Nijmegen, 1976. Openbare Nutsbedrijven, Nijmegen, 1983. Verhoeven, C., De centrale. 130 jaar productie van energie in Nijmegen, Nijmegen, 2015. |