| Archiefvormer | Parochie Neerbosch |
|---|---|
| Andere namen | Rooms-Katholieke statie in het schependom van Nijmegen |
| Archief | 510 Retroacta van de Burgerlijke Stand Nijmegen (RBS) |
| Soort entiteit | Organisatie |
| Type instelling | Particulier |
| Datering | 1650-1853 |
| Voorganger(s) | Kapittel en parochie van St. Steven Nijmegen |
| Opvolger(s) | R.K. Parochie H. Antonius Abt |
| Algemene context | In 1568 begon de Nederlandse opstand tegen koning Phillips II van Spanje. In maart 1579 voegde Nijmegen zich bij de Unie van Utrecht, waarin zich eerder dat jaar de opstandige gewesten Holland, Zeeland, Gelre, Utrecht en de Groninger Ommelanden hadden verenigd. In 1580 braken er in de stad hevige onrusten uit, waarbij kloosters werden geplunderd; de openbare uitoefening van de katholieke godsdienst werd verboden. In 1585 echter verdreven spaansgezinde Nijmegenaren het zogenoemde staatse garnizoen en werd Nijmegen weer katholiek. Hier kwam definitief een eind aan toen graaf Maurits van Nassau, de staatse stadhouder van Gelre, in 1591 op zijn beurt het Spaanse garnizoen verdreef en de stad zich aan hem overgaf. Hiermee was de zogenaamde Reductie van Nijmegen een feit en was de stad deel van de in 1588 uitgeroepen republiek. |
| Geschiedenis | Na de reductie werd de katholieke zielzorg in het schependom aanvankelijk verzorgd door heimelijk in Nijmegen aanwezige Augustijnen, alsmede door Franciscanen uit Megen en Dominicanen die uit de Broerstraat naar Kalkar waren verhuisd. Ook namen de katholieken meermalen hun toevlucht tot de pastoor van Mook, dat tot Kleefsland behoorde. De katholieken in het schependom kwamen bijeen in stallen, schuren en kamers. In Neerbosch werd een dergelijke schuilkerk gebouwd in de omgeving van de huidige Dennenstraat. Een prentenbijbel uit 1657 vermeldt op het schutblad dat de eigenaar een priester was van de orde der Predikheren en pastoor te Neerbosch. Tijdens de Franse bezetting in 1672 bezocht de vicaris-generaal van het bisdom Roermond het schependom. Hij richtte er de parochie Neerbosch op, waar ook Hees en Hatert onder vielen. De Dominicaner pater Thomas van Cruchten was de eerste pastoor. Na hem zijn het onafgebroken Dominicanen geweest die hier de zielzorg uitoefenden. In 1702 plunderden de Fransen de schuurkerk. Ook de pastorie die pastoor Van Saelinghen in 1699 aan de Dennenstraat gebouwd had, werd niet gespaard. In 1725 werd Weurt bij de parochie gevoegd, maar in 1797 werden de katholieken van Weurt tot een afzonderlijke parochie verenigd. Toen ons land godsdienstvrijheid kreeg, is vanuit het schependom herhaaldelijk vergeefs gevraagd om teruggave van de oude kerken. Neerbosch telde in 1809 626 katholieken tegen 43 hervormden en 1 lutheraan. Met steun van het Rijk is in 1826 een kerk gebouwd op de plaats van de schuurkerk, in 1839 gevolgd door een pastorie. Deze kerk was al snel te klein en in 1879 begon de bouw van de grote parochiekerk die nog altijd aan de Dennenstraat staat. In Hatert werd in 1844 een schuur tot hulpkerk ingericht en een Dominicaan uit Neerbosch met de oprichting der pastorie belast. In 1846 waren kerk en pastorie voltooid, maar pas in 1853 werd de afsplitsing van de parochie afgekondigd. |
| Bron(nen) | Meijer, G.A. o.p.; Dominikaner Klooster en Statie te Nijmegen; Nijmegen, 1892 Meijer, G.A. o.p.; Katholiek Nijmegen; Nijmegen, 1904 Driessen, H.L.; De Retroacta van den Burgerlijken Stand in Gelderland; Utrecht, 1933 Raeven, J.; Geschiedenis van het Schependom van Nijmegen; Nijmegen, 1987 Eijkhout, P.; Huwelijken met dispensatie in de parochie Neerbosch (1673-1846), in: Zoeklicht 2000: genealogische heraldische bundel / onder red. van N.A. Hamers ...(e.a.); Nijmegen, 2000 |